Sprawiedliwość: po co i jaka, czyli dlaczego ludzi tak bardzo boli własna krzywda, a znacznie mniej – cudza
Poczucie sprawiedliwości: jak rządzi naszym życiem
Artykuł ukazał się w „Ja My Oni” tom 30. „Do czego nam ego”. Poradnik dostępny w Polityce Cyfrowej i w naszym sklepie internetowym.
***
Czym jest poczucie sprawiedliwości?
Człowiek potrzebuje sprawiedliwości, bo daje ona poczucie, że przestrzegając pewnych ogólnych norm i zobowiązań – można kontrolować swoje życie, czuć się względnie bezpiecznie w swoim otoczeniu. Chroni ona także przed bezradnością. Przykre poczucie niesprawiedliwości pojawia się, gdy niedoceniane są indywidualne czy grupowe zasługi i wysiłki, tracimy – bez własnej winy – istotne zasoby, odmawia się nam szacunku i narusza godność. Bywa też wynikiem porównań społecznych: pojawia się, gdy widzę, że inni za podobne wkłady pracy czy umiejętności otrzymują gratyfikacje wyraźnie wyższe lub niższe od moich. Od innych przykrych uczuć różni się tym, że towarzyszy mu silne przekonanie o zewnętrznym sprawcy naszego dyskomfortu. Zawsze to ktoś – osoba, grupa, instytucja – jest widziany jako intencjonalnie odpowiedzialny za nasze niesprawiedliwe położenie.
Co więcej, niesprawiedliwość jest traktowana jako naruszenie jakiejś ogólnej zasady moralnej, fundamentu tworzącego spoiwo społecznych relacji. Doświadczamy niesprawiedliwości jako czegoś ponadosobistego: oczekujemy, że ponieważ została naruszona akceptowana społecznie wartość i płynąca z niej norma – inni powinni podzielać moje poczucie niesprawiedliwości i wspierać moje starania o przywrócenie sprawiedliwości.