Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Książki

Fragment książki "Antymatrix. Człowiek w labiryncie sieci"

  
Spis treści


Prolog

Wstęp

Węzeł 1:      
  Życiodajny impuls  

Węzeł 2:      
  Śmierć odległości

Węzeł 3:     
  Język i społeczeństwo

Węzeł 4:     
  Świt społeczeństwa sieciowego

Węzeł 5:     
  Imperium sieciowe

Węzeł 6:     
  Mały świat kolesiów

Węzeł 7:     
  Niebezpieczne wirusy

Węzeł 8:     
  Tragedia wspólnego pastwiska

Węzeł 9:     
  Państwo nadzoru

Węzeł 10:     
  Na początku był algorytm

Węzeł 11:     
  Sieciowa wojna

Węzeł 12:     
  Adaptuj się albo giń

Węzeł 13:     
  I stała się ciemność

Węzeł 14:     
  Biologia systemów

Węzeł 15:     
  Nowa nauka sieci

Węzeł 16:     
  Koniec człowieka?

Węzeł 17:     
  Niezapowiedziane rewolucje

Epilog     
  Otwarte społeczeństwo sieciowe i jego wrogowie
  

Bibliografia

Indeks osób

Indeks rzeczowy


(...)

W każdym wielkim mieście, do którego przypadek kieruje moje kroki, podziwem napełnia mnie to, że nie wybuchają w nim co dnia powstania, nie dokonują się masakry, anonimowe rzezie, chaos końca świata. Jak tylu ludzi może współistnieć na tak niewielkiej przestrzeni? [Emil Cioran, Historia i utopia, przeł. Marek Bieńczyk, Warszawa 1997.] - zastanawiał się Emil Cioran, francuski filozof pochodzący z Rumunii. Bo czy nie budzi zadumy, że takie organizmy jak Nowy Jork żyją swym intensywnym życiem, choć tak naprawdę nikt nie steruje złożonymi procesami dowozu żywności i wywozu śmieci, transportu ludzi i towarów, przepływu pieniędzy, jak również narkotyków, nielegalnych pracowników itp.

Władza burmistrza, policji, straży pożarnej - choć realna - jest jednak ograniczona. Miasto zachowuje swoją spójność i strukturę "samo z siebie", a siłę tej samoorganizacji widać najlepiej w chwili katastrofy, co przejmująco udowodnił zamach z 11 września 2001 roku, podobnie zresztą jak i katastrofa energetyczna z sierpnia 2003 roku.

Nic jednak nie dzieje się samoistnie. Tajemniczy porządek świata, naturalnego i społecznego, wynika z jego struktury. Żyjemy w oplątanym świecie. Oplątanym różnorakimi sieciami, widzialnymi i tajemnymi, mniej lub bardziej elastycznymi. Na ogół nie zdajemy sobie z tego sprawy, podobnie jak Molierowski pan Jourdain nie wiedział, że mówi prozą. Nie widzimy oplątujących nas sieci, bo za rzeczywistość bierzemy jedynie produkty procesów przebiegających w tych sieciach. Realne są dla nas instytucje i hierarchie, gdyż sądzimy, że to z nich płynie siła, władza, prestiż.

Ale instytucje i hierarchie są tylko wyrazem podstawowych faktów społecznych: aktów komunikacji między uczestnikami życia publicznego, podczas których ludzie dochodzą do porozumienia, wymieniają dobra i idee, próbują wywrzeć wpływ na adwersarza i go zdominować. Ta nigdy niekończąca się komunikacja tworzy misterny wzór; odwzorowuje go gęsta sieć, zapis podstawowej, realnej struktury społecznej. Jeśli chcemy zrozumieć, jak działa społeczeństwo, jak i kiedy wybuchają rewolucje, jak i kiedy niczym lawina upowszechniają się mody i ideologie, musimy zrozumieć jak działają sieci.

Z podobną sytuacją borykają się biolodzy, którzy zyskują coraz więcej dowodów na to, że organizmy, które badają, istnieją wskutek procesów interakcji pomiędzy białkami, pomiędzy genami, pomiędzy białkami i genami. Na ogół nie dostrzegamy też, że spowici jesteśmy sieciami technicznymi. Są one niewidoczne tak długo, jak długo należycie spełniają swoje funkcje: dostarczają energię elektryczną, łączą telefony, przesyłają e-maile. Czasem jednak wystarczy niewielki impuls: awaria jednej elektrowni lub atak wirusa na któryś z głównych serwerów obsługujących internet, byśmy zdali sobie sprawę, jak wiele swoich spraw powierzyliśmy sieci.

Trzy rodzaje sieci, niewidocznych lecz wszechobecnych: sieci społeczne (antroposfera), biologiczne (biosfera) i techniczne (technosfera) oddziałują na siebie wzajemnie, dodatkowo komplikując opis rzeczywistości. Próba jego uproszczenia prowadzi zazwyczaj do nieporozumień i fałszywych, jednostronnych interpretacji. Ale dysponujemy coraz subtelniejszymi metodami opisu tych sieci.

Duncan J. Watts, fizyk i socjolog z Columbia University w Stanach Zjednoczonych, autor wielu przełomowych prac naukowych z teorii sieci, nie waha się twierdzić: Co możemy powiedzieć o wzorach relacji pomiędzy elementami dużych systemów? Na razie nic, ale w ostatnich latach rosnąca w siłę grupa uczonych zaczęła uzyskiwać obiecujące rezultaty. Z tych prac, które z kolei korzystają z wyników dziesiątków lat badań teoretycznych i eksperymentalnych we wszystkich dyscyplinach, od fizyki po socjologię, rodzi się nowa nauka, nauka sieci. [Duncan J. Watts, Six Degrees, New York 2003.]

Rzeczywistość jest bardziej złożona, niż wiele osób to sobie wyobrażało. Nawet jednak tak złożoną rzeczywistość możemy badać i opisywać, a przez to, że jest złożona, temat badań nigdy się nie wyczerpie. Musimy jednak pamiętać, że wiedza to władza. Nowa wiedza, umożliwiająca nowe podejście do rzeczywistości, oznacza również potencjalnie nowe możliwości zmiany tej rzeczywistości i zapanowania nad nią. Nowa wiedza kryje w sobie potencjał emancypacyjny i niesie groźbę zniewolenia.

(...)  
  

Reklama

Czytaj także

null
Ja My Oni

Jak dotować dorosłe dzieci? Pięć przykazań

Pięć przykazań dla rodziców, którzy chcą i mogą wesprzeć dorosłe dzieci (i dla dzieci, które wsparcie przyjmują).

Anna Dąbrowska
03.02.2015
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną