Dzieła te powstały w różnych miejscach Europy w ciągu ostatnich dwóch dekad. Są utopiami, które pojawiły się po oficjalnej śmierci utopii, ogłoszonej u schyłku XX w. Pogrzeb odbywał się od USA po Europę Środkową pod hasłem „Nie ma alternatywy” (ang. there is no alternative, TINA). Większość rozumiała przez to brak alternatywy dla kapitalizmu liberalno-demokratycznego. Dziś stoimy na pogrzebie Tiny i myślimy, że nie ma alternatywy dla alternatywy – że nie będzie przyszłości, jeśli nie pojawią się jej zróżnicowane koncepcje. Utopia znowu stała się fabula grata. Ale jej odrodzenie nie jest łatwe.
Pogrzeb
W pogrzebie urządzonym utopii w latach 80. było sporo racji. Zostały przecież po niej rozległe pola śmierci, miliony zgruchotanych życiorysów, zwichnięte dzieje kilku pokoleń. W Europie, Azji, Ameryce Południowej jej wspomnienie budziło dreszcz grozy.
W latach 80. skrystalizował się język badawczy, który z perspektywy jednostkowej wolności analizował – zwłaszcza na obszarze Europy Środkowo-Wschodniej – historię jej panowania. Michaił Heller i Aleksander Niekricz posłużyli się określeniem „utopia u władzy” w monumentalnej analizie dziejów ZSRR (1982 r.). Stanisław Barańczak błyskotliwemu studium twórczości Zbigniewa Herberta nadał tytuł „Uciekinier z utopii” (1984 r.). Jakub Wujek w monografii „Mity i utopie architektury XX w.” (1986 r.) omówił architekturę modernistyczną jako uzurpatorski pomysł urbanistycznego wytwarzania ludzi szczęśliwych. Patronat nad tymi studiami zdawał się sprawować Karl R. Popper, którego filozoficzny esej „Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie” (1945 r.