Niezbędnik

Kryzys wartości

Moralność, pieniądze i kryzys wartości

Fresk Diego Rivery z lat 1932–33 przedstawiający przemysłowe Detroit Fresk Diego Rivery z lat 1932–33 przedstawiający przemysłowe Detroit Album/Joseph Martin / EAST NEWS
Ekonomiści odkrywają, że między sferą wartości moralnych a sferą materialną – gospodarką – istnieje silny związek.

Adam Smith, szkocki filozof i ekonomista, znany jest jako jeden z pierwszych teoretyków rodzącego się kapitalizmu. Do klasyki przeszło jego dzieło „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” opublikowane w 1776 r., uznawane za wzorcowy wykład teorii liberalnej, wyjaśniające m.in. zalety podziału pracy oraz egoizmu jako motoru napędzającego gospodarkę. Fragment „Nie od przychylności rzeźnika, piwowara czy piekarza oczekujemy naszego obiadu, lecz od ich dbałości o własny interes. Zwracamy się nie do ich humanitarności, lecz do egoizmu, i nie mówimy im o naszych własnych potrzebach, lecz o ich korzyściach” – uchodzi za kwintesencję myśli Smitha i zapowiedź nadejścia epoki Homo oeconomicus. Czasu, gdy nie tylko przedsiębiorcy, ale wszyscy są traktowani jako racjonalne jednostki, które do działania motywuje maksymalizacja własnych korzyści, a zarządzany niewidzialną ręką wolny rynek jest medium negocjowania i równoważenia jednostkowych interesów.

Bajka o pszczołach

Czeski ekonomista Tomáš Sedláček w opublikowanym w 2009 r. bestsellerze „Ekonomia dobra i zła” przypomniał, że nie sposób właściwie zrozumieć Adama Smitha, jeśli nie przeczyta się innego jego dzieła – „Teorii uczuć moralnych” z 1759 r. Wtedy dopiero widać, że szkocki myśliciel nie redukował rzeczywistości społecznej do sfery gospodarczej, tylko poszukiwał równowagi między efektywnością ekonomiczną a spójnością społeczną. Smith zdawał sobie sprawę, że wolny rynek nieskrępowany żadnymi zasadami poza dyrektywą maksymalizacji zysku będzie prowadzić do takich patologii, jak wyzysk pracowników. Sedláček przekonuje, że w istocie prekursorem współczesnej ekonomii opartej na koncepcji Homo oeconomicus był Bernard Mandeville, autor poematu „Bajka o pszczołach” z 1714 r.

Niezbędnik Inteligenta „Wielkie POST" (100118) z dnia 03.04.2017; Pola kryzysu; s. 68
Oryginalny tytuł tekstu: "Kryzys wartości"
Reklama