Obszar Bliskiego Wschodu jest miejscem narodzin trzech wielkich religii monoteistycznych: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Odzyskanie Ziemi Świętej było w średniowieczu powodem lub pretekstem wojen krzyżowych chrześcijan z muzułmanami (art. s. 71). Współcześnie istotnym elementem relacji żydowsko-palestyńskich jest spór o Wzgórze Świątynne. Dominuje ono nad Starym Miastem Jerozolimy z widoczną z daleka złotą kopułą meczetu Kopuła na Skale. Jest to obszar o pow. 145 tys. m kw. (jedna szósta Starej Jerozolimy), otoczony wysokim murem z piętnastoma bramami.
Według tradycji żydowskiej obszar Wzgórza, nazywanego po hebrajsku Har ha-Bayit, to miejsce, w którym doszło do stworzenia świata. Tam miała się znajdować skała, na której Abraham składał w ofierze Bogu swojego syna Izaaka. Jerozolima była stolicą państwa Dawida, Salomona i ich następców. To tu Salomon zbudował pierwszą świątynię, która stała się głównym sanktuarium religijnym starożytnej Judei. Została zburzona przez Babilończyków ok. 586 r. p.n.e. Na jej miejscu w latach 520–516 p.n.e. zbudowano Drugą Świątynię. Została ona zburzona w okresie pierwszego powstania żydowskiego w 70 r. n.e. Pozostałością po niej jest fragment Zachodniego Muru, zwany Ścianą Płaczu, gdzie Żydzi modlą się wierząc, że prośby spisane na kartkach i pozostawione w szczelinach muru będą wysłuchane przez Boga.
Dla muzułmanów Jerozolima (al-Kuds) jest trzecim świętym miastem po Mekce i Medynie. Według Koranu i sunny prorok Muhammad (Mahomet) właśnie ze skały, na której Abraham miał ofiarować swego syna, został zabrany w podróż do nieba (art. s. 12). Jerozolima została zdobyta przez Arabów w 638 r. Za rządów kalifa Abd al-Malika, w 691 r., ukończono budowę meczetu Kopuła na Skale (Kubbat as-Sachra). Stał się on odtąd jedną z najbardziej charakterystycznych budowli sakralnych islamu oraz Jerozolimy. Równolegle powstał meczet Al-Aksa. Jest to jedna z największych świątyń islamu, zdolna pomieścić 30 tys. wiernych. Obydwa meczety wraz z innymi zabudowaniami zajmują szczyt wzgórza, tworząc Święte Sanktuarium – Harm al-Szarif. Nieprzerwany od końca XII w. zarząd nad tym obszarem sprawuje muzułmańska fundacja religijna (Waqf), na której czele stoi wielki mufti Jerozolimy.
Jerozolima przez wieki stanowiła miejsce dość spokojnej koegzystencji Żydów i muzułmanów. Do pierwszych poważniejszych starć doszło w 1929 r. przy Murze Zachodnim. Dla polityków syjonistycznych było oczywiste, że stolicą przyszłego państwa musi zostać Jerozolima, co było nie do pomyślenia dla przywódców Arabów. Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego nr 181 z 1947 r. proponowała utworzenie z Jerozolimy i Betlejem tzw. corpus separatum. Obszar ten miał znaleźć się pod powiernictwem międzynarodowym. Plan ten, jak i cała rezolucja, nie wszedł w życie z uwagi na sprzeciw państw arabskich. W okresie wojny izraelsko-arabskiej, w czerwcu 1948 r., transjordański Legion Arabski opanował Stare Miasto wraz ze Wzgórzem Świątynnym. Zachodnia cześć miasta pozostała w rękach izraelskich. Izraelsko-jordański układ o zawieszeniu broni podpisany 3 kwietnia 1949 r. usankcjonował podział miasta. W przypadku Izraela zwycięstwo w wojnie rodziło uczucia ambiwalentne. Z jednej strony powstało państwo żydowskie, jednak nie udało się ustanowić jego stolicy w Jerozolimie; poza jego obszarem znalazła się również Ściana Płaczu. 23 stycznia 1950 r. Kneset uchwalił ustawę o stołeczności Jerozolimy, jednak decyzja ta nie uzyskała międzynarodowej akceptacji. Siedzibą władz państwowych pozostał Tel Awiw, gdzie ulokowano również przedstawicielstwa państw utrzymujących stosunki dyplomatyczne z Izraelem.
W wyniku trzeciej wojny izraelsko-arabskiej, w czerwcu 1967 r., Izrael uzyskał kontrolę nad Zachodnim Brzegiem i Wschodnią Jerozolimą. Rząd izraelski dążył do przejęcia odpowiedzialności za bezpieczeństwo Wzgórza Świątynnego przy zachowaniu przez muzułmańską fundację religijną funkcji administracyjnych w obszarze Haram al-Szarif. W następnych latach kwestia przyszłości Jerozolimy i kontroli nad Wzgórzem Świątynnym była nierozerwalnie związana z konfliktem palestyńsko-izraelskim i kolejnymi próbami zawarcia pokoju (art. s. 101).
Obecne stanowisko społeczności międzynarodowej wyraża rezolucja ONZ nr 63/30 z 20 listopada 2008 r. Zadeklarowano w niej, że wschodnia Jerozolima znajduje się pod okupacją Izraela, a wszelkie izraelskie regulacje prawne odnoszące się do tej części miasta są nieważne pod względem prawno-międzynarodowym. W 2009 r. sekretarz generalny ONZ Ban Ki-moon oświadczył, że najlepszym rozwiązaniem byłby ponowny podział miasta. Niewiele wskazuje jednak na to, aby zostało to zaakceptowane przez Izrael. Premier Beniamin Netanjahu niejednokrotnie deklarował, że Jerozolima powinna zostać niepodzielona, a Izrael nie zrezygnuje z praw do zwierzchności nad Wzgórzem Świątynnym. Autonomia Palestyńska wykazuje w tym względzie większą elastyczność. W 2010 r. prezydent Mahmud Abbas przedstawił dyplomacji amerykańskiej następujące stanowisko: zachodnia część Jerozolimy powinna przejść pod władzę przyszłego państwa palestyńskiego jako jego stolica. Palestyńczycy uzyskaliby Stare Miasto wraz z obszarem Harm al-Szarif. Natomiast Izrael zachowałby kontrolę nad dzielnicą żydowską Starego Miasta i obszarem wokół Muru Zachodniego.
Wzgórze Świątynne pozostaje kością niezgody. Ale bez rozwiązania problemu statusu Jerozolimy trudno wyobrazić sobie osiągnięcie pokoju w relacjach izraelsko-palestyńskich.