Koniec II wojny światowej przyniósł przesunięcie granic Polski na zachód i znaczne (o ok. 20 proc.) zmniejszenie jej terytorium. Liczba ludności – w wyniku strat wojennych i przesunięcia granic – spadła z 35 mln w 1938 r. do ok. 24 mln w 1945 r. (w ok. 70 proc. mieszkających na wsi). Rozpoczęły się różnorodne ruchy migracyjne.
Powojenna Polska miała stać się krajem monoetnicznym. Dlatego, zgodnie z poleceniem Międzysojuszniczej Rady Kontroli, w lutym 1946 r. rozpoczęto wysiedlanie Niemców. W ciągu dwóch lat prawie 3 mln osób musiało opuścić swoje domy. Wielu zrobiło to już wcześniej, uciekając pod koniec wojny albo tuż po jej zakończeniu. Przed wojną na tych terenach mieszkało ok. 7 mln Niemców. W 1950 r. pozostało ich 200–300 tys. Formalnie akcji przesiedleń nigdy nie ukończono. Wysiedleniami objęto także mniejszości narodowe na wschodzie Polski; 480 tys. Ukraińców, 40 tys. Białorusinów i 15 tys. Litwinów skierowano za Bug.
W drugą stronę też był duży ruch. Z terenów przez Polskę utraconych na rzecz ZSRR, w ramach repatriacji przybyło prawie 2 mln osób. Z niemieckich stref okupacyjnych powróciło 1,5 mln robotników przymusowych, jeńców i więźniów kacetów. Reemigrowało ponadto niemal 150 tys. cywilów z Europy Zachodniej i Bałkanów oraz niemal 100 tys. żołnierzy z Polskich Sił Zbrojnych (większość z nich jednak została na Zachodzie). Z ZSRR wróciło 280 tys.