Kapłani.
Podczas wojny zginęło 2030 polskich księży (z ogólnej liczby 12 tys.), 243 zakonnice, 127 kleryków, 6 biskupów. Znaczne były też straty materialne. Z chwilą zakończenia wojny episkopat liczył zaledwie 20 biskupów, w parafiach pracowało 7170 księży diecezjalnych. Jeden kapłan przypadał średnio na ok. 2 tys. wiernych. W nowych granicach Polski populacja wynosiła ok. 24 mln, w tym 90 proc. katolików (przed wojną ok. 70 proc.). Do 1955 r. Kościół, mimo represji ze strony władzy, odbudował straty wojenne w zakonach męskich i żeńskich, wolniej odbudowywała się kadra księży diecezjalnych, osiągając pod koniec stalinizmu ok. 10 tys.
Diecezje.
Wielkim wyzwaniem było stworzenie polskiej administracji kościelnej i sieci parafialnej na ziemiach zachodnich. Połowa Polski powojennej należała przed wojną do państwa niemieckiego. Na zachodzie i północy doszły: prawie cała archidiecezja wrocławska, część diecezji berlińskiej, diecezje gdańska i warmińska, wolna prałatura w Pile, skrawki archidiecezji praskiej i ołomunieckiej oraz miśnieńskiej. Polacy zastali na nich niemiecką kościelną strukturę organizacyjną – protestancką i katolicką oraz resztki przedwojennych mieszkańców. Brakowało księży. Radykalnie zmieniła się też sytuacja na wschodzie, gdzie od Polski, a więc także od przedwojennej kościelnej struktury organizacyjnej, odpadła znaczna część II Rzeczpospolitej. Z metropolii lwowskiej ostał się skrawek z ośrodkami w Lubaczowie i Przemyślu, z wileńskiej skrawek z ośrodkiem w Białymstoku, część archidiecezji pińskiej z ośrodkiem w Drohiczynie nad Bugiem oraz diecezja łomżyńska.
Już w 1945 r. w porozumieniu z papieżem Piusem XII Kościół w Polsce utworzył tymczasowe administratury apostolskie w Gdańsku, Gorzowie (niemal 1/3 wszystkich ziem zachodnich), Olsztynie, Opolu i Wrocławiu.