Pomocnik Historyczny

Żółte światło Października

Ostrzelany portret Bieruta w budynku Urzędu Bezpieczeństwa. Poznań, czerwiec 1956 r. Ostrzelany portret Bieruta w budynku Urzędu Bezpieczeństwa. Poznań, czerwiec 1956 r. Wojciech Kondracki/CAF / PAP
W październiku 1956 r. doszło w Polsce do radykalnej acz bezkrwawej zmiany władzy partyjnej, dokonanej wbrew woli Moskwy. Ówczesny komunizm nie znał takich przypadków.
Punkt pomocy dla Węgrów w Warszawie. Polacy żywiołowo zareagowali na wybuch węgierskiego powstania.CAF Punkt pomocy dla Węgrów w Warszawie. Polacy żywiołowo zareagowali na wybuch węgierskiego powstania.

Postalinowskie nadzieje.

Co prawda krew się polała w czerwcu 1956 r. w Poznaniu (gdzie milicja i wojsko krwawo stłumiły strajk i uliczne demonstracje robotników), ale ten dramat kończył ostatecznie epokę władzy odchodzącej i dawał szansę władzy nowej. W Polsce rewolucja październikowa, a była to rzeczywiście rewolucja, potrafiła samoograniczyć się, nie wylała się poza granice tego, co było możliwe w tamtych warunkach do osiągnięcia, w sumie nie zakwestionowała podstaw panującego ustroju, choć wiele jego treści i praktyk jak najbardziej. A nawet więcej, raz jeden w dziejach PRL (może jeszcze wtedy, gdy do władzy dochodził Edward Gierek w 1970 r.) rządzący komuniści zyskali poparcie społeczne dla swojej polityki i zostali na moment bez mała bohaterami narodowymi. Dotyczyło to oczywiście przede wszystkim Władysława Gomułki, któremu lud Warszawy śpiewał 24 października na wielkim wiecu pod Pałacem Kultury i Nauki „Sto lat”, a gdy jechał po kilku tygodniach pociągiem na rozmowy do Moskwy, na kolejnych stacjach do Kuźnicy Białostockiej żegnały go chlebem i solą delegacje społeczeństwa. Bano się po prostu, że nowy pierwszy sekretarz partii, który potrafił przeciwstawić się Chruszczowowi, pojedzie do Moskwy, ale już z niej nie wróci.

Nie tylko zresztą ludność kochała wówczas Gomułkę, wielkie nadzieje wiązali z nim także politycy i środowiska głęboko antykomunistyczne, choćby Jerzy Giedroyc czy prymas Stefan Wyszyński uwolniony właśnie z internowania. Nawet Leopold Tyrmand był zadowolony. Na pytanie dziennikarzy, co mu się w Gomułce nie podoba, odpowiedział w grudniu 1956 r., że tylko krawat.

Bez demokracji.

Pomocnik Historyczny „Stalinizm po polsku” (100053) z dnia 28.05.2012; ODWILŻ; s. 144
Reklama