Pomocnik Historyczny

Rosyjska polityka pomnikowa. Popiersia i krzyże

Obelisk upamiętniający oficerów polskich, którzy zachowali lojalność wobec cara po wybuchu powstania listopadowego. Warszawa, Plac Saski, fotografia sprzed 1891 r. Obelisk upamiętniający oficerów polskich, którzy zachowali lojalność wobec cara po wybuchu powstania listopadowego. Warszawa, Plac Saski, fotografia sprzed 1891 r. Janusz Fila / Forum
Zwycięski zaborca upamiętnianie historycznych zdarzeń wykorzystywał do umacniania imperialnej pozycji Rosji.
Pomnik cara Aleksandra II w Częstochowie, pocztówka z XIX w.Marek Henzler/Polityka Pomnik cara Aleksandra II w Częstochowie, pocztówka z XIX w.

PIRAMIDY JAK SAMOWARY. W pierwszych latach ustanowionego na kongresie wiedeńskim Królestwa Polskiego Rosjanie pomników w nim w zasadzie nie stawiali. Car Aleksander I nie zgodził się na ustawienie jego figury w Warszawie, a namiestnik – wielki książę Konstanty – w belwederskim parku umieścił tylko prywatne popiersia matki i brata.

Zmiana nastąpiła po powstaniu listopadowym. W kraju nad Wisłą Rosjanie zaczęli budować potężne twierdze, cerkwie i pomniki upamiętniające ich największe zwycięstwa. Uczcili tak bitwy pod Olszynką Grochowską, Ostrołęką, zdobycie Warszawy oraz bój koło wsi Jakać, o przeprawę przez wpadającą do Narwi rzeczkę Ruż. To ostatnie miejsce tak ufetowano, bo dowodził tu brat cara, wielki książę Michał Pawłowicz.

Pomniki budowano według typowych projektów Antonio Adaminiego, Włocha w służbie cara. Były to wysokie ośmioboczne żeliwne piramidy, zwieńczone kopułką cerkiewną z krzyżem. Piramida stała na ośmiobocznym graniastosłupie, a ten z kolei na okrągłym postumencie. Do boków bryły pomnika przylegały dodatkowe kolumienki z kopułkami. Na nich siedziały pozłacane dwugłowe orły z rozpostartymi skrzydłami. Stefan Żeromski w „Dziennikach” kąśliwie odnotował: „Moskale w budowaniu pomników i monumentów zdradzają jeden zawsze pomysł – ściśle narodowy: nadają im formę samowara. Nic marniejszego nad pomysł pomnika pod Grochowem. Orły – z oddali wyglądają niby uszy samowara; wysoka szyja i na wierzchu przylepiona, niby piguła ze śniegu, bania przypominająca czajnik – oto wszystko”.

Obelisk ku czci cara Aleksandra I, z napisem: „Imperatorowi Wszechrosji, Zdobywcy i Dobroczyńcy Polski”, postawiono na dziedzińcu wybudowanej na rozkaz Mikołaja I warszawskiej Cytadeli, a w 1841 r.

Pomocnik Historyczny „Powstanie styczniowe” (100062) z dnia 07.01.2013; Pokłosie; s. 100
Reklama