Pomocnik Historyczny

Wśród chrześcijan

„Pogrzeb pięciu ofiar manifestacji w Warszawie w roku 1861” (wśród duchownych różnych wyznań, po lewej rabin); obraz olejny Aleksandra Lessera z 1867 r. „Pogrzeb pięciu ofiar manifestacji w Warszawie w roku 1861” (wśród duchownych różnych wyznań, po lewej rabin); obraz olejny Aleksandra Lessera z 1867 r. Wojciech Kryński / Forum
Na położenie Żydów w Rzeczpospolitej w znacznej mierze wpływała polityka Kościoła katolickiego, rozciągająca się od akcji misyjnych po oskarżenia o mordy rytualne. Jednak realia codziennego sąsiedztwa skłaniały niejednokrotnie chrześcijan i Żydów do współpracy.
„Taniec śmierci”; obraz z kościoła oo. bernardynów w Krakowie, XVII w.Wojciech Kryński/Forum „Taniec śmierci”; obraz z kościoła oo. bernardynów w Krakowie, XVII w.

Kościelne postulaty. Szereg postanowień dotyczących ludności żydowskiej znajdujemy w ustawodawstwie kościelnym, przede wszystkim postanowieniach synodów (prowincjonalnych i diecezjalnych) oraz listach pasterskich biskupów. Najczęstsze proponowane wobec Żydów ograniczenia dotyczyły osadnictwa i wspólnego zamieszkiwania razem z chrześcijanami, działalności ekonomicznej, wznoszena synagog, zatrudniania służby chrześcijańskiej czy respektowania świąt chrześcijańskich.

Literatura antyżydowska. Odrębną sferę oddziaływania stanowiła literatura inicjowana przez Kościół (polemiczna, homiletyczna, hagiograficzna), w tym także utwory antyżydowskie. Przeważająca większość autorów takich dzieł wywodziła się ze środowisk mieszczańskich (np. Przecław Mojecki, Szymon Aleksander Hubicki, Sebastian Miczyński, Jan Achacy Kmita, Sebastian Śleszkowski, Gaudenty Pikulski). Część z nich była duchownymi. W dziełach tych, obok zarzutów natury ekonomicznej i społecznej, pojawiały się argumenty religijne. W pierwszej połowie XVII w. Sebastian Śleszkowski proponował cały program działań, mający skłonić Żydów do odejścia od judaizmu i przyjęcia chrztu. Proponował odcięcie Żydów od źródeł wiedzy o judaiz­mie poprzez spalenie pełnych bluźnierstw ksiąg żydowskich, zwłaszcza Talmudu. Żydzi mieli czytać nie tylko Stary, ale i Nowy Testament i to po łacinie, której mieli się uczyć. W soboty, aby zatrzeć wspomnienie o świętowaniu szabatu, mieli słuchać kazań w kościołach. Natomiast ci, którzy nie przejdą na katolicyzm, mieli utracić swój majątek. Wydaje się jednak, że pomysły te były w tym czasie odosobnione w Rzeczpospolitej, gdzie ani świeccy, ani duchowni nie propagowali haseł szerzenia katolicyzmu drogą przymusu i represji.

Pomocnik Historyczny „Historia Żydów polskich” (100070) z dnia 01.04.2013; Polin; s. 35
Reklama