Pomocnik Historyczny

Ku naprawie

„Widok rynku w Tarnowie” - obraz Zygmunta Vogla z 1800 r. „Widok rynku w Tarnowie” - obraz Zygmunta Vogla z 1800 r. Wojciech Kryński / Forum
Druga połowa XVIII w. przyniosła debatę i próby reform Rzeczpospolitej, w których istotny wątek stanowiły kwestie dotyczące Żydów i ich miejsca w strukturach politycznych i społecznych.
Marek Sobczak, Jarosław Krysik/Polityka

Impulsy z wewnątrz i zewnątrz. Druga połowa XVIII w. była dla Żydów Rzeczpospolitej okresem bardzo poważnych wstrząsów. Żydowskie instytucje samorządowe przechodziły wyraźny kryzys, przede wszystkim finansowy, ale także związany z osłabieniem autorytetu władz gminnych. W tym czasie pojawiły się też dwa nowe nurty, chasydyzm i haskala, uderzające w tradycyjne instytucje i elity, a także zwalczające się wzajemnie.

Inne impulsy przychodziły z zewnątrz środowiska żydowskiego. W opiniach sejmującej i sejmikującej szlachty żądanie reform odnośnie do Żydów pojawiło się już znacznie wcześniej. Narastające zadłużenie gmin oraz wynikające z tego trudności poboru podatków powodowały konieczność wprowadzenia zmian w systemie fiskalnym. Mimo podwyższania sumy ryczałtowej, taki system poboru pogłównego żydowskiego był często krytykowany. Od pierwszej połowy XVII w. domagano się, aby podatek żydowski płacony był rzeczywiście od głowy. Wynikało to z przeświadczenia, że pobierana suma ryczałtowa nie odpowiada liczbie Żydów, w rzeczywistości dużo wyższej. Często towarzyszyły temu uwagi, że Żydzi wybierają w gminach dużo większe podatki na własne potrzeby, a czasem dodawano, że starsi żydowscy dopuszczają się przy tym różnych nadużyć.

Spis i pogłówne. W 1764 r. sejm konwokacyjny wprowadził bardzo istotne dla Żydów zmiany. Uchwalił zniesienie ryczałtu pogłównego żydowskiego i rozwiązanie sejmów żydowskich oraz nakazał przeprowadzenie spisu ludności żydowskiej, na podstawie którego miało zostać wyznaczone pogłówne. Za zapłacenie podatku miały być odpowiedzialne gminy.

Pomocnik Historyczny „Historia Żydów polskich” (100070) z dnia 01.04.2013; Polin; s. 50
Reklama