Nowe czasy, nowe wyzwania. Erupcja antysemityzmu i etnicznych antagonizmów była tylko jedną z form kryzysu XIX-wiecznego świata. Powiększające się rozwarstwienie i rażące nierówności społeczne, wyzysk gospodarczy, utrzymujący się zwłaszcza w Rosji stan dyskryminacji prawnej rozumiane były przez ludzi przełomu XIX i XX w. jako bankructwo liberalnego kapitalizmu. Żydzi nie byli oczywiście biernymi obserwatorami tego kryzysu. Jedną z odpowiedzi była masowa emigracja. Ci, którzy zdecydowali się zostać, szukali form rozwiązania kryzysu na miejscu, na przykład przez zaangażowanie w działalność polityczną. Jeszcze innym sposobem wzięcia swojego losu we własne ręce był gwałtowny rozwój uczestnictwa w kulturze masowej.
Emigracja. Jednym z najważniejszych zjawisk, które odmieniło oblicze społeczności żydowskiej na ziemiach polskich, była masowa emigracja. Oczywiście Żydzi wyjeżdżali z ziem polskich już wcześniej, jednak dopiero w początku lat 80. XIX w. zjawisko nabrało masowego charakteru. Czynnikiem niemałej wagi, zwłaszcza w Rosji, była ucieczka przed prześladowaniami i pogromami. W dwóch tylko latach 1906–07 do Stanów Zjednoczonych wyjechało z Cesarstwa Rosyjskiego 240 tys. osób narodowości żydowskiej. Było to apogeum akcji emigracyjnej i takiego natężenia wyjazdów nie zanotowano już nigdy potem. To ukształtowało jeden z najtrwalszych obrazów żydowskiej pamięci zbiorowej.
Ale nasilający się antysemityzm i pogromy nie były jedynymi ani nawet najważniejszymi czynnikami masowej emigracji. Podobnie jak Polacy, Litwini czy Ukraińcy, Żydzi uciekali od biedy i szukali lepszych warunków życia.