Pomocnik Historyczny

Tumult

Ofiary pogromu w Mińsku Mazowieckim, czerwiec 1936 r. Ofiary pogromu w Mińsku Mazowieckim, czerwiec 1936 r. Zbiory Lucjana Dobroszyckiego / Materiały prywatne
Wraz ze śmiercią Józefa Piłsudskiego ujawniły się silne tendencje antysemickie, które narastały już od początku lat 30., były jednak przez władze tłumione. Zjawisko miało różnorodne przyczyny i różne oblicza.
Wybite okno w warsztacie zegarmistrza Jankielewicza w Grodnie, czerwiec 1935 r.Zbiory Lucjana Dobroszyckiego/Materiały prywatne Wybite okno w warsztacie zegarmistrza Jankielewicza w Grodnie, czerwiec 1935 r.

Paliwo antysemityzmu. Po śmierci Marszałka obóz sanacyjny, dotąd przez niego spajany i kontrolowany, uległ daleko idącej polaryzacji, szczególnie w zakresie podejścia do kwestii narodowej. W tym czasie środowiska prawicowe zintensyfikowały antyżydowską propagandę, traktując ją również jako oręż w walce o władzę z rządzącą elitą. (Obóz Wielkiej Polski i Organizacja Narodowo-Radykalna, które wcześniej stały za kampaniami antysemickimi, zostały zdelegalizowane odpowiednio w 1933 i 1934 r.). Piłsudczycy zaostrzali więc swoje stanowisko w kwestii żydowskiej w obawie, że ogarnięte antysemickimi nastrojami społeczeństwo wyniesie do władzy endeckich radykałów. Do głosu w obozie sanacyjnym doszło skrzydło akcentujące hasła nacjonalistyczne. Założony w 1937 r. Obóz Zjednoczenia Narodowego otwarcie głosił program nacjonalistyczny. W deklaracji programowej OZON wprowadził tzw. paragraf aryjski (o nieprzyjmowaniu Żydów w poczet członków organizacji), opowiadał się za bojkotem ekonomicznym Żydów i emigracją.

Na zaostrzenie relacji polsko-żydowskich wpływał trwający w Polsce dłużej niż w innych państwach kryzys gospodarczy, który potęgował napięcia społeczne na tle ekonomicznym. Nie bez znaczenia była także zmiana podejścia do Żydów w III Rzeszy, która dokonywała się bez specjalnych protestów opinii światowej.

Bojkot gospodarczy. Trudności gospodarcze stały się łatwą pożywką dla prowadzonego przez endecję bojkotu, który miał spowodować zmniejszenie żydowskiego udziału w handlu i rzemiośle. Posługiwano się różnymi metodami, zaczynając od ulotek wzywających do niekupowania u Żydów, poprzez pikiety przed żydowskimi sklepami, aż po użycie siły wobec handlujących mimo wszystko żydowskich straganiarzy i sklepikarzy, a czasem także nieposłusznych Polaków.

Pomocnik Historyczny „Historia Żydów polskich” (100070) z dnia 01.04.2013; W II RP; s. 101
Reklama