W XIX i pierwszej połowie XX w., najpierw w kraju, a po zwycięstwie bolszewików na emigracji, rozkwitała rosyjska teologia, literatura i filozofia religijna. Władimir Sołowjow (1853–1900), filozof religijny i poeta, zaprzyjaźniony z Fiodorem Dostojewskim – w odróżnieniu od autora „Zbrodni i kary” i „Braci Karamazow” (jeden z pierwowzorów tytułowych braci) – opowiadał się za pojednaniem katolicko-prawosławnym i wpłynął na wielu wybitnych filozofów, teologów i poetów rosyjskich (m.in. Aleksandra Błoka). Zgłębiał nieortodoksyjne prądy mistyczne, platonizm, buddyzm, żydowską kabałę i gnostycyzm, tworząc własny system filozoficzno-etyczny, w którym ważną rolę gra Sophia, Mądrość Boża i idea wiecznej kobiecości (sam nie założył rodziny i zmarł w nędzy).
Pawieł Florenski (1882–1937), filozof, biolog, teolog i duchowny, został zamordowany z wyroku sowieckiego sądu doraźnego. Propagator matematycznej teorii Cantora, pracował nad syntezą wiary i rozumu; rozwijał, wraz z Siergiejem Bułgakowem, teologię bogoczłowieczeństwa, unii natury boskiej i ludzkiej w Chrystusie. Dmitrij Fiłosofow (1872–40), historyk i filozof, jeden ze współtwórców religijnego odrodzenia w Rosji, założył pod koniec XIX w. opozycyjny wobec Cerkwi Kościół Ducha Świętego. Współpracował na tym polu z Dmitrijem Miereżkowskim (1865–1941), myślicielem i pisarzem religijnym, przebywającym od 1919 r. na emigracji. Miereżkowski, zaprzyjaźniony z polskim tołstojowcem Józefem Czapskim (późniejszym znanym malarzem i pisarzem z kręgu paryskiej „Kultury”), przez Polskę wyjechał do Francji. W Warszawie wygłaszał odczyty o Polsce jako przedmurzu chrześcijaństwa, w Paryżu agitował przeciwko Rosji sowieckiej, napisał „Manifest antykomunistyczny” i wzywał marszałka Piłsudskiego i papieża do krucjaty antybolszewickiej.