Pomocnik Historyczny

Polscy ostańcy na Wschodzie

200-lecie urodzin Adama Mickiewicza (1998 r.), grupa białoruskich Polaków nad jeziorem Świteź wspólnie czyta „Ballady i romanse” z wydania z 1927 r. 200-lecie urodzin Adama Mickiewicza (1998 r.), grupa białoruskich Polaków nad jeziorem Świteź wspólnie czyta „Ballady i romanse” z wydania z 1927 r. Stanisław Ciok / Polityka
Oficjalne spisy wykazują nie tylko spadek liczby Polaków na dawnych Kresach, ale jeszcze szybszy osób na co dzień posługujących się polszczyzną.
Soleczniki Wielkie na Litwie, tablica z czasów ZSRR, obecnie ul. Jana Pawła IIForum Soleczniki Wielkie na Litwie, tablica z czasów ZSRR, obecnie ul. Jana Pawła II

ZSRR. Po zakończeniu wielkich powojennych akcji przesiedleńczych (pierwsza do 1947 r., druga w latach 1956–59) i po korekcie granicy polsko-sowieckiej w 1951 r. w ZSRR pozostało ponad milion Polaków. Zamieszkiwali głównie sowieckie republiki Białoruską, Litewską, Łotewską i Ukraińską, które wchłonęły ziemie Kresów II RP. Liczbę Polaków oszacowano na podstawie spisów powszechnych, jednak trzeba pamiętać, że nie były one wolne od politycznej manipulacji (np. brak pytania o wyznanie religijne).

Pierwszy oficjalny spis ludności w ZSRR przeprowadzono w 1959 r., drugi w 1979 r. Kwestionariusz składał się z 14 pytań, m.in. trzeba było podać narodowość, miejsce urodzenia, język ojczysty, okres zamieszkania w danej miejscowości. Do kategorii osób polskiego pochodzenia przypisywano ludzi wywodzących się z polskich rodzin w drugim, trzecim lub czwartym pokoleniu. Według tak uzyskanych danych w 1959 r. w Związku Sowieckim było 1 380 tys. polskich ostańców (0,6 proc. ogółu ludności), a w 1979 r. o 254 tys. mniej.

W poszczególnych republikach przedstawiało się to następująco (kolejno w 1959 r. i w 1979 r., w nawiasach proc. ogółu ludności):

• Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka – 538 tys. (6,7 proc.); 403 tys. (4,1 proc.). Na Białorusi zwalczano Kościół katolicki, zlikwidowano wszystkie szkoły polskie i stowarzyszenia polskojęzyczne, a ludność deklarującą się jako polska uznawano za skatolicyzowanych Białorusinów i podczas spisów zaniżano liczbę osób narodowości polskiej.

Pomocnik Historyczny „Kresy Rzeczpospolitej” (100092) z dnia 16.03.2015; Utrata i pamięć; s. 152
Reklama