Szkocka reformacja, przesiąknięta kalwinizmem, od początku kształtowała się w opozycji do katolickiej regentki i królowej. Wyznawcy hołdowali idei dwóch królestw, podkreślając, że najwyższym władcą jest Chrystus oraz, jak to sformułował Knox, że „jest cnotą występować przeciwko błądzącemu w wierze władcy i nie okazywać mu posłuszeństwa”. John Knox (1514–72) był księdzem i kiedy opowiedział się za reformacją, został zesłany na galery, a następnie mieszkał na wygnaniu w Genewie, gdzie stał się przyjacielem i uczniem Kalwina. W 1559 r. powrócił do Szkocji na wezwanie protestantów zbuntowanych przeciwko katolickiej regentce. Został duchowym ojcem szkockiej reformacji, której nadał surowy, kalwiński rys. Sformułował wyznanie wiary szkockiego Kościoła i inspirował powstanie „Księgi dyscypliny”, wprowadzającej ustrój prezbiteriański. Niewątpliwie inspirował również opór przeciw Marii Stuart i do legendy przeszły audiencje, podczas których spierali się o korzenie władzy królewskiej i prawo poddanych do oporu wobec nieprawego władcy. Słynny stał się także traktat Knoxa „Pierwszy ryk trąby przeciwko okropnym rządom kobiet”, w którym je ostro potępiał. Zasadniczo piętnował koronowane katoliczki, ale Elżbieta I, królowa Anglii, nigdy nie zapomniała mu tego antyfeministycznego wystąpienia.