Jako Florentyńczyk z urodzenia i wyboru serca bacznie obserwował konflikty targające miastem. Po upadku Savonaroli stał się jedną z centralnych postaci rządu ludowego, któremu przewodził Piero Soderini. Niechętny najemnikom pustoszącym kraj, powołał milicję i chciał powiększyć armię, żeby utrzymać niepodległość republiki. W jej służbie podejmował się licznych misji dyplomatycznych, podczas których poznał króla Francji Ludwika XII, cesarza Maksymiliana, a także Cesare Borgię, księcia Valentino i nieślubnego syna papieża, który wywarł na nim wielkie wrażenie.
Milicja Machiavellego sromotnie pierzchła, kiedy wojska hiszpańskie zaatakowały Prato. Po upadku republiki w 1512 r. skazano go na wygnanie. Rozczarowany polityką zamieszkał w wiejskiej posiadłości i zajmował się głównie pisarstwem. Spośród jego dzieł najbardziej znane są „Historie florenckie” oraz „Książę”, raczej wbrew intencjom autora odczytywany jako pochwała amoralnej i bezwzględnej władzy absolutnej. Temu ostatniemu traktatowi nadał tradycyjną formę zwierciadła władcy – czyli zbioru rad dla fikcyjnego księcia, jak ma postępować, żeby utrzymać władzę w zmieniających się okolicznościach. Machiavelli chciał poznać sztukę rządzenia i uporządkować różne systemy władzy, a także zdefiniować prawa rządzące powstawaniem i trwaniem państw, co stanowiło nowość w debacie europejskiej.
Jego nazwisko stało się w całej Europie symbolem włoskiej polityki oraz tyranii niestroniącej od skrytobójstwa, podstępu i obłudy, chociaż on sam – jak można wnioskować z jego pracy o Liwiuszu – uważał republikę za lepszą formę władzy.