Pomocnik Historyczny

Stanęła na torach lokomotywa

Skąd się wziął pomysł na kolej

Malarska wizja otwarcia pierwszej linii kolejowej w Rosji, z Sankt Petersburga do Carskiego Sioła, 1837 r. Malarska wizja otwarcia pierwszej linii kolejowej w Rosji, z Sankt Petersburga do Carskiego Sioła, 1837 r. AKG / BEW
Kolej, jaką wszyscy znamy, składa się z dwóch podstawowych elementów: pojazdu oraz toru. Oba powstały i rozwijały się niezależnie od siebie, zanim doszło na początku XIX w. do ich małżeństwa. Pan młody (tor) był zresztą o wiele starszy od swej młodziutkiej wówczas panny młodej (lokomotywy).
Marek Sobczak/Polityka

Edyp na drodze. Początków stosowania toru można się dopatrzeć już w odległej starożytności, m.in. u Greków i Rzymian, o czym świadczą zachowane do dziś ślady kamiennych torowisk. Kamieniarze wyciosywali w kamiennej drodze koleiny, w które wstawiano koła pojazdów. Takie rozwiązania sprawdzały się szczególnie w górach i na krętych szlakach. Pojazdy nie zbaczały z trasy, nie przechylały się na boki, nie zsuwały się ze stromych dróg i można je było bezpiecznie prowadzić przez zakręty. Odległość między koleinami była dopasowana do przyjętego w danej okolicy rozstawu kół pojazdu i – zależnie od regionu – wahała się od 1350 do 1500 mm. Prawdopodobnie od rozstawu jednych z takich kolein pochodzi zastosowany już w 1630 r. i najbardziej rozpowszechniony na świecie rozstaw normalnotorowy 1435 mm.

Z uwagi na to, że zdecydowana większość dróg miała tylko jedno pasmo ruchu, urządzano na nich w pewnych odstępach tzw. mijanki dla pojazdów zdążających w przeciwnych kierunkach. Jeżeli spotkanie takie następowało pomiędzy mijankami, mniej dostojny albo po prostu słabszy z podróżnych musiał wycofać swój pojazd do najbliższej mijanki lub usunąć go na chwilę na pobocze. Często dochodziło na tym tle do zatargów, a nawet do walki – nie każdy bowiem chętnie ustępował pierwszeństwa. Według mitu o greckim królu Edypie doszło właśnie do takiej walki, podczas której Edyp zabił nieznajomego starca, będącego – jak się później okazało – jego ojcem. Przytoczony epizod poświadcza istnienie w starożytnej Grecji dróg koleinowych.

Pomocnik Historyczny „O kolei po kolei” (100100) z dnia 28.09.2015; Temat z okładki; s. 18
Oryginalny tytuł tekstu: "Stanęła na torach lokomotywa"
Reklama