Azjatyckie szlaki na wojnach
Tory wojny: Chiny, Mandżuria i Birma
Awantury w kotle mandżurskim. Kluczowym elementem wielu działań wojennych była Kolej Wschodniochińska. Kiedy na przełomie XIX i XX w. światowe mocarstwa walczyły o strefy wpływów w Chinach, szczególna rola przypadła Mandżurii, która stała się polem konfrontacji Rosji i Japonii. Dla umocnienia swojej obecności w tym regionie Rosjanie wymusili na Chinach koncesję na budowę linii kolejowej Czyta–Harbin–Władywostok. 1,5 tys. km eksterytorialnego szlaku obsadzonego rosyjskim wojskiem ukończono w 1903 r. Zbudowano też odnogę o długości 1022 km z Harbina do Port Artur, który trafił w ręce Rosjan. Jeszcze przed oddaniem linii, w 1900 r., chińscy powstańcy, tzw. bokserzy, pod Mukdenem (dziś Shenyang) wybili niemal do nogi jedną z ekip budowlanych.
Odmowa Rosji połączenia kolei koreańskich z mandżurskimi stała się jednym z pretekstów do wojny rosyjsko-japońskiej. Nie bez przyczyny niemal wszystkie bitwy, łącznie z decydującym starciem pod Mukdenem, stoczono wzdłuż linii kolejowej. Na mocy kończącego wojnę traktatu z Portsmouth Japonia uzyskała kontrolę nad 735-kilometrowym odcinkiem – od tej chwili formalnie Kolei Południowomandżurskiej – od Port Artur do Changchun.
Po zawirowaniach rosyjskiej wojny domowej kolej w 1920 r. została w całości obsadzona przez wojska chińskie. Cztery lata później, na mocy porozumienia pokojowego z ZSRR, stała się przedsięwzięciem wspólnym. W 1928 r. Czang Kaj-szek, chcąc zjednoczyć Chiny, wyruszył na Mandżurię. Jednym z epizodów tej ekspedycji było wysadzenie pod Mukdenem pociągu wiozącego Zhang Zuolina, faktycznego władcę prowincji. Następca Zhang Zuolina, jego syn Zhang Xueliang, uznał zwierzchnictwo Czang Kaj-szeka. Młody Zhang usiłował osłabić wpływy Japonii i ZSRR.