Żywoty świętych, takie jak XIII-wieczna „Złota legenda” dominikanina Jakuba de Voragine, stanowiły gatunek literacki. Powstawały już w starożytności i powstają obecnie, choć współczesne są najczęściej rodzajem dzieł biograficznych w dzisiejszym rozumieniu.
Męczeństwo pierwszych świętych było zwykle zwieńczeniem ich pobożnego życia. Na tym tle ich krwawy koniec wywiera jeszcze silniejsze wrażenie na wiernych i czytelnikach. Św. Polikarp, uważany za ukochanego ucznia św. Jana Apostoła, Ewangelisty, w II w. zginął na stosie jako prawie 90-letni starzec, ponieważ nie chciał wyprzeć się wiary w Chrystusa. Według podań Polikarp stanął na stosie jedynie z zawiązanymi na plecach rękami, a nie przybity do pala gwoździami, gdyż przekonał katów, iż ustoi o własnych siłach dzięki pomocy Chrystusa.
Św. Symforiana z kolei ścięto w II w. w bardzo młodym wieku, gdy, tak jak starzec Polikarp, odmówił wyrzeczenia się wiary chrześcijańskiej oraz oddania czci bogini Kybele. Matka zawołała do idącego na śmierć syna, aby się nie lękał, gdyż życie się nie kończy, tylko zmienia. Te słowa weszły do kościelnej liturgii pogrzebowej.
Młodziutka (12-letnia) św. Agnieszka Rzymianka poniosła męczeńską śmierć w IV w. Pochodziła nie z ludu, lecz z zamożnego rodu i została oskarżona o wyznawanie chrześcijaństwa, gdy oświadczała kolejnym zalotnikom, że jej serce jest już zajęte. Skazano ją na śmierć, ale według prawa rzymskiego nie można jej było stracić, bo była dziewicą. Zmuszono ją więc do odwiedzenia domu publicznego, ale jedyny mężczyzna, który się do niej zbliżył, został porażony ślepotą. Mimo to zaprowadzono ją na stos, a gdy drewno nie chciało się zapalić, dowódca plutonu egzekucyjnego ściął ją mieczem.
Święte męczennice oddające życie, by ocalić dziewictwo, spotykamy w każdym niemal wieku historii Kościoła.