Stopniowy zmierzch potęgi. Koniec Cesarstwa Rzymskiego przypominał raczej stopniowy zmierzch potęgi i powolny rozpad struktur administracyjnych niż gwałtowny upadek państwa i władzy. Granice były coraz słabiej chronione, napływ plemion i ludów barbarzyńskich stale się zwiększał, autorytet cesarski w coraz większym stopniu opierał się na przemocy, prawo nie było egzekwowane, a poczucie niepewności i zagrożenia rosło w szybkim tempie.
Dwa wieki temu Edward Gibbon – zafascynowany historią Rzymu – pisał o powszechnym szczęściu mieszkańców i swobodach obywatelskich, którymi się cieszyli. Na straży dobrobytu stały legiony broniące limesu, który odgradzał obszar cesarstwa od terenów zajmowanych przez liczne plemiona Germanów, Słowian i ludów przybyłych z Azji. Europa dzieliła się na strefę cywilizacji rzymskiej o relatywnie wysokim poziomie życia i przestrzeń dziką, nieznaną, bez narzuconego porządku prawnego i jednolitego kodu kulturowego.
Jednak podczas walk między pozostającymi w cesarskiej służbie Wandalami i Gotami została ogołocona z oddziałów granica na Renie, którą natychmiast zaczęły przechodzić luźne grupy ludności i całe plemiona germańskie. Wkrótce, w 410 r., wódz Wizygotów Alaryk rozpoczął marsz wzdłuż Półwyspu Apenińskiego, dochodząc do Rzymu, który zajął po zdradzie wiarołomnych obrońców i złupił doszczętnie. Kampania była z powodzeniem kontynuowana na południu Italii, ale po nieudanej przeprawie na Sycylię Alaryk zarządził powrót na północ. Przez cały ten czas sprzymierzone oddziały germańskie przebiegały Italię, kierując się własnym interesem, negocjując okup i wybierając miejsca postoju według własnego uznania.