Opowieści o początkach. „Mieszko urodził się ślepy i ochrzczony w Pradze cudem bożym światło [wzrok] odzyskał. Co widząc, dostojnicy, którzy z nim byli, wołali »poley« i stąd nazwani zostali Polanami z powodu polania wodą chrztu świętego. (…) I widząc tak wspaniały cud starsi królestwa zostali ochrzczeni w Pradze i następnie cała Polska od »poley« się nazwała” – w ten sposób XV-wieczny historyk Sędziwój z Czechla wyobrażał sobie chrzest Mieszka I, a także wyjaśniał, skąd wzięła się nazwa Polaków i Polski. Fragment ten pokazuje, że opowieści o początkach były nie tylko erudycyjnymi rozważaniami o najdawniejszych dziejach państwa i ludu Polaków. Przekazy te wyjaśniały powody istnienia wielu instytucji, zwyczajów, a nawet uzasadniały takie lub inne granice kraju. Wskazywały one też wzory postępowania i wartości, do których można było się odwoływać. Informacje te wykorzystywano również w aktualnych sporach politycznych i ideologicznych. Opowieści o początkach miały ogromne znaczenie dla kształtowania polskiej tożsamości, a także tożsamości lokalnych wspólnot.
Piastowie u władzy. Najdawniejszą opowieść o początkach Polski przynosi kronika tzw. Galla Anonima z początków XII w. Kronikarz chciał przede wszystkim przedstawić chwalebne czyny Bolesława Krzywoustego oraz jego przodków – dynastii piastowskiej. Nic więc dziwnego, że swój wywód rozpoczął on od opowieści o Piaście i o przejęciu władzy w Polsce przez jego syna Siemowita.
Gallowa opowieść początki rodu Piastów, a co za tym idzie – początki państwa polskiego – wiąże z Gnieznem.