Najważniejsze wydarzenia z czasów zimnej wojny

Najważniejsze wydarzenia z blisko półwiecznej konfrontacji dwóch wielkich bloków polityczno-militarnych.

Marek Sobczak/Polityka

1947–1956

Z perspektywy USA. Obecność armii amerykańskiej na kontynencie europejskim, wsparta potęgą gospodarczą USA i monopolem atomowym do 1949 r., była kluczowym czynnikiem powstrzymania ekspansji sowieckiej w Europie. Stalinowi udało się jednak dzięki zwycięstwom w II wojnie światowej stworzyć pas buforowy w Europie Środkowej i zlikwidować to, co bolszewicy uznawali za kordon sanitarny tworzony przez państwa powstałe po I wojnie światowej wokół ZSRR. Ofiarą tej polityki padła Polska.

Stany Zjednoczone i Wielka Brytania postawiły jednak Moskwie opór tam, gdzie uznały, że ich interesy były zagrożone. Brytyjczycy nie chcieli dopuścić do wpadnięcia w ręce komunistów Europy Zachodniej, a także Grecji. Z punktu widzenia USA kluczowe było to, czy chcą pozostać na kontynencie europejskim, czy powrócić do polityki izolacjonizmu. Odpowiedzią Białego Domu była doktryna Trumana i wynikająca z niej polityka powstrzymywania komunizmu – najpierw w skali regionalnej wobec Grecji i Turcji, a wkrótce globalnie. Wynikała nie tylko z idealistycznego pragnienia wspierania wolności, ale ze zrozumienia, iż USA potrzebują partnerów gospodarczych w Europie Zachodniej, aby nie wpaść w sidła kryzysu gospodarczego. Tak narodziła się koncepcja planu Marshalla w 1947 r., który doprowadził do przyspieszenia odbudowy Europy Zachodniej. Waszyngton wymusił początki jej gospodarczej integracji, chcąc uniknąć powtórzenia sytuacji z okresu międzywojennego, gdy państwa europejskie zapożyczały się za Atlantykiem i wznosiły wobec siebie bariery handlowe.

Z perspektywy ZSRR. Józef Stalin dostrzegł w amerykańskich działaniach zamiar osłabienia pozycji ZSRR w Europie. Odpowiedział na to konsolidacją państw Europy Środkowej i Południowej, tworząc we wrześniu 1947 r.