Pomocnik Historyczny

Rymowane dywany

Poeci znad Bosforu

Evliya Çelebi, osmański podróżnik i pisarz z XVII w. na portrecie z epoki Evliya Çelebi, osmański podróżnik i pisarz z XVII w. na portrecie z epoki AN
Literatura staroturecka i osmańska.
Utwory Rumiego wydane w XVII w.Roland and Sabrina Michaud/AKG Utwory Rumiego wydane w XVII w.

Literatura przedmuzułmańska. Pierwsze dowody aktywności literackiej ludów tureckich przypadają na czasy, zanim plemiona te dotarły do Azji Mniejszej w XI w. Jednakże ze względu na koczowniczy charakter ich trybu życia niewiele zabytków kultury materialnej i literatury pisanej tamtego okresu przetrwało. Najstarsze zachowane formy pochodzą z VIII w. z Azji Środkowej. Są to odnalezione na terenie ówczesnego kaganatu Turków Błękitnych, dzisiejszej Mongolii, inskrypcje na nagrobnych stellach, nazywane napisami orchońskimi. Na ich podstawie wiadomo, że rozwijała się literatura ustna: przysłowia, zagadki, poezja liryczna, eposy. Miały najczęściej formę rymowaną.

Epika bohaterska i romantyczna. W starej tureckiej epice bohaterskiej można wyodrębnić dwa główne nurty: opowieści z czasów pobytu w siedzibach w Azji Środkowej oraz inspirowaną wpływami arabskimi i perskimi twórczość Turków muzułmanów. Złotym wiekiem rozwoju eposów (destanów) w literaturze ludowej było panowanie Seldżuków. Utwory krążyły ustnie w formie cykli, aż dopiero po wiekach doczekiwały się formy pisanej. Jednym z ważniejszych był „Ergenekon” (spisany w XIV w.), opowiadający o prehistorycznych podbojach władcy Turków Błękitnych, i „Oğuzname” (Księga o Oguzie), ujgurski epos o dziejach wodza plemion Oguzów, przypominającego swym wizerunkiem szamana. Wraz z przyjęciem islamu Turcy sięgnęli po muzułmańskie wątki religijne. Wprawdzie początkowo literatura nosiła jeszcze ślady dawnych wierzeń, jak w przypadku eposu „Dede Korkut Kitabi” (Księga Dede Korkuta), ale później została zdominowana przez myśl muzułmańską.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Turków” (100109) z dnia 13.06.2016; Wielkie Imperium; s. 60
Oryginalny tytuł tekstu: "Rymowane dywany"
Reklama