Pomocnik Historyczny

Rachunki zbrojeń

Jak sobie radzić z problemem wydatków na zbrojenia

Fabryka Ursus w Czechowicach pod Warszawą, gdzie przed wojną produkowano samochody, motocykle i czołgi, a po wojnie ciągniki rolnicze. Fot. z lat 30. Fabryka Ursus w Czechowicach pod Warszawą, gdzie przed wojną produkowano samochody, motocykle i czołgi, a po wojnie ciągniki rolnicze. Fot. z lat 30. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Niektóre problemy związane ze stykiem gospodarki i zbrojeń są stare jak świat, inne mają stosunkowo późną metrykę.
Krzyż WalecznychMuzeum Wojska Polskiego Krzyż Walecznych

Generalne dylematy

Koszty zbrojeń. Przez całe wieki wysiłek wojenny był postrzegany przede wszystkim jako problem finansowy. Co więcej, wydatki na wojsko stanowiły jeśli nie całość, to w każdym razie przytłaczającą większość budżetowych obciążeń państwa. Edukacja, opieka społeczna, budowa infrastruktury, nie mówiąc już o polityce gospodarczej, nie były domeną aktywności ekonomicznej państwa. Z tego punktu widzenia wydatki wojenne nie stanowiły konkurencji dla nakładów innego rodzaju (w każdym razie nie bezpośrednio). Sytuacja zaczęła się szybko zmieniać w XX stuleciu, w miarę etatyzowania gospodarki. Zbrojenia poczęły odciągać środki od innych celów społecznych, przyczyniając się do pauperyzacji ludności. Wpływały też destabilizująco na gospodarkę, tworząc popyt, ale nie dostarczając podaży dóbr na rynek, czyli generowały inflację. Jednak podczas Wielkiego Kryzysu lat 30. zbrojenia okazały się skutecznym instrumentem interwencjonizmu państwowego.

Zbrojenia a postęp techniczny. Przez całe stulecia nie poziom techniczny decydował o sile armii, lecz jej liczebność, wyszkolenie, dyscyplina, morale. Broń przez całe dekady mogła leżeć w arsenałach, z których była wyciągana w wypadku wojny. Jeśli w tym momencie pojawiał się problem, to wynikał z tego, że broni było zbyt mało, a nie, iż była przestarzała. Ostatnim wielkim konfliktem, w którym czynnik techniczny nie odgrywał większej roli, były wojny napoleońskie. Armie walczące pod Waterloo (1815 r.) nie różniły się pod względem technicznym od armii, które starły się 23 lata wcześniej pod Valmy. Już nigdy potem tak miało nie być. Przewaga techniczna koalicji nad Rosją zadecydowała o wyniku wojny krymskiej (1853–56).

Pomocnik Historyczny „Polska broń” (100113) z dnia 06.11.2016; Konteksty; s. 114
Oryginalny tytuł tekstu: "Rachunki zbrojeń"
Reklama