Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Historia

Drogi do dyktatury

Przyczyny i skutki zamachu majowego

Józef Piłsudski na moście Poniatowskiego, 13 maja 1926 r. Marszałek opanował Warszawę po trzydniowych walkach. Józef Piłsudski na moście Poniatowskiego, 13 maja 1926 r. Marszałek opanował Warszawę po trzydniowych walkach. Forum
W 2016 r. minie dziewięćdziesiąta rocznica zamachu majowego. Obalenie legalnego porządku Rzeczpospolitej i stopniowe osuwanie się w rządy dyktatorskie to najbardziej kontrowersyjny, ostatni rozdział w biografii Józefa Piłsudskiego, największego polskiego męża stanu w minionym stuleciu. Dziś szczególnie dający do myślenia.
Portret reprezentacyjny Marszałka pędzla Stanisława Zawadzkiego, 1934 r.Forum Portret reprezentacyjny Marszałka pędzla Stanisława Zawadzkiego, 1934 r.

Ostatnich lat życia Marszałka nie zrozumie się bez uwzględnienia jego ofiarnej, 30-letniej walki o wolną i suwerenną Polskę. Tak się zresztą składa, że na tym szlaku inne daty zakończone szóstką również oznaczały bardzo ważne wydarzenia. I tak na przykład 1886 r. przyniósł przygotowania do zamachu na cara Aleksandra III. Uczestniczył w nich najstarszy z braci Piłsudskich, Bronisław. Drobną przysługę oddał konspiratorom także Józef, niemający pojęcia o całym spisku. Ale po odkryciu przygotowań przez policję także on trafił na pięć lat na Sybir. Przesądziło to o całym jego życiu. Został rewolucjonistą.

Po powrocie z zesłania wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej, walczącej o niepodległą i sprawiedliwą społecznie Polskę. Szybko został jej liderem. Kierował walką w 1905 r., kiedy zabór rosyjski ogarnął wielki, ogólnonarodowy bunt przeciwko caratowi. Chciał go przerodzić w rewolucyjną wojnę z caratem o własne, suwerenne państwo. Sukcesy rewolucji w Rosji wyzwoliły jednak w masach, także wśród działaczy PPS, przekonanie o potrzebie współdziałania z rewolucjonistami rosyjskimi. A rewolucji, która spajała Polskę i Rosję, Piłsudski sobie nie życzył. Od najmłodszych lat aż po schyłek życia właśnie Rosję uważał za największego wroga Polski, niezależnie od panującego w niej ustroju.

Swe plany, począwszy od 1906 r., związał już nie z rewolucją, a wielką wojną europejską. Wierzył, że otworzy ona przed Polakami szansę wywalczenia własnego państwa.

Polityka 1/2.2016 (3041) z dnia 27.12.2015; Historia; s. 98
Oryginalny tytuł tekstu: "Drogi do dyktatury"
Reklama