Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Historia

Spory o wschodnią granicę II RP

Od pierwszych miesięcy istnienia Polska była w konflikcie ze wszystkimi sąsiadami

Wilno, koniec kwietnia 1919. Józef Piłsudski (siedzi, pośrodku) w otoczeniu żołnierzy, podczas uroczystości po zajęciu miasta przez Wojsko Polskie. Wilno, koniec kwietnia 1919. Józef Piłsudski (siedzi, pośrodku) w otoczeniu żołnierzy, podczas uroczystości po zajęciu miasta przez Wojsko Polskie. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Co tydzień w ramach akcji POLITYKA.PL publikować będzie przygotowane przez KARTĘ materiały historyczne odnoszące się do jednego z ważnych wydarzeń ze stulecia niepodległości.
Wilno, 22 kwietnia 1919. Uroczysty wjazd Józefa Piłsudskiego do zajętego przez Wojsko Polskie miasta.Narodowe Archiwum Cyfrowe Wilno, 22 kwietnia 1919. Uroczysty wjazd Józefa Piłsudskiego do zajętego przez Wojsko Polskie miasta.
Wilno, 27 kwietnia 1919. Mieszkańcy witają Józefa Piłsudskiego po zajęciu miasta przez Wojsko Polskie.Narodowe Archiwum Cyfrowe Wilno, 27 kwietnia 1919. Mieszkańcy witają Józefa Piłsudskiego po zajęciu miasta przez Wojsko Polskie.
Wilno, koniec kwietnia 1919. Kondukt żałobny ofiar walk o miasto.Leonard Siemaszko/Narodowe Archiwum Cyfrowe Wilno, koniec kwietnia 1919. Kondukt żałobny ofiar walk o miasto.
Wołkowysk, 21 kwietnia 1919. Sztab Dywizji Litewsko-Białoruskiej podczas przejazdu z Wołkowyska do świeżo zdobytej Lidy.Ośrodek Karta w Warszawie Wołkowysk, 21 kwietnia 1919. Sztab Dywizji Litewsko-Białoruskiej podczas przejazdu z Wołkowyska do świeżo zdobytej Lidy.
Litwa, kwiecień 1919. Grupa żołnierzy na krótko przed zajęciem Wilna.Ośrodek Karta w Warszawie Litwa, kwiecień 1919. Grupa żołnierzy na krótko przed zajęciem Wilna.

Od stycznia 1919 r. w Paryżu trwała konferencja pokojowa, mająca ustalić nowy porządek w powojennej Europie. Tymczasem od pierwszych miesięcy istnienia Polska znalazła się w konflikcie ze wszystkimi swoimi sąsiadami, musząc się dodatkowo liczyć z postępującym na zachód zagrożeniem bolszewickim.

Józef Piłsudski, decydując się w kwietniu na wkroczenie do zajętego przez bolszewików Wilna, sformułował wobec Litwinów koncepcję federacyjną. Jednocześnie Sejm postulował objęcie przez Rzeczpospolitą ziem w granicach sprzed pierwszego rozbioru. Kwestia stosunku do kształtu wschodniej granicy budziła gorące dyskusje i spory.

Roman Dmowski (prezes Komitetu Narodowego Polskiego) podczas posiedzenia Komitetu:

Jeżeli chcemy swoją sprawę należycie postawić dziś, to musimy przede wszystkim dowieść, […] że plan, który mamy, jest to plan wytworzenia państwa silnego. [...]
Otóż, jeżeli się mówi o potrzebie stworzenia państwa silnego, […] to nie można wymawiać wyrazu „federacja”. Federacja to jest słabość, a nie siła. […] Proszę panów, [...] byśmy przyjęli zasadę, że do państwa polskiego jednolitego, niepodzielonego na żadne polityczne jednostki, włączymy tylko takie obszary, które nam zapewnią bezwzględną przewagę narodową w tym państwie. [...]
Nie popełniajmy tego błędu, który zabił państwo rosyjskie. Cechą państwa rosyjskiego było to, że miało silniejszy apetyt niż żołądek. Łaknęło dużo, nie mogąc strawić. Wiem, że apetyty i my mamy, ale jesteśmy przecież zachodnim narodem i mamy na nie hamulec. Trzeba te apetyty pohamować, bo inaczej stworzymy przyszłym pokoleniom taką ojczyznę, że się przy niej nie utrzymają.
Paryż, 2 marca 1919
[O niepodległą i granice. Komitet Narodowy Polski, protokoły posiedzeń 1917–1919, Warszawa 2007]

Witold Kamieniecki (poseł Polskiego Zjednoczenia Ludowego) podczas posiedzenia Sejmu:

Zgłaszając nasz akces do związku narodów zachodnich, stwierdzamy, że naszym postulatem jest stworzenie w Europie Środkowej, na wschodniej granicy niemieckiej – potężnego, silnego państwa polskiego, które by mogło w sojuszach międzynarodowych zastąpić dotychczasową rolę Rosji. [...]
Kwestia ziem Litwy i Białorusi jest kwestią wolnego oddechu dla odrodzonego państwa polskiego, kwestią rozwoju naszych sił i spełnienia naszej dziejowej misji. Rozumiem też kwestię ziem wschodnich jako kwestię odsunięcia Rosji do jej granic naturalnych. [...]
Konieczne jest porozumienie się z ludami wschodu. Porozumienie, ich dobra wola i zgoda, to są elementy, które w XX wieku są koniecznością. [...] Porozumienie z Litwinami i Białorusinami pozwala nam w stosunku do Rosji [...] żądać przekreślenia wszystkich traktatów podziałowych i powrotu do granic z 1772 roku.
Warszawa, 27 marca 1919
[Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 27 marca 1919 r., Warszawa 1919]

Stanisław Grabski (poseł Związku Ludowo-Narodowego) podczas posiedzenia Sejmu:

Naród polski nie sięga po cudze ziemie, Polska nie dąży do zaboru i wcielania ziem jakichkolwiek przemocą, wbrew woli ludności. Ale zgodny jest, zdaje się, prawie cały Sejm, że to, co jest polskie, że te ziemie, na których wypisała swoje piętno kultura polska, do Polski muszą należeć. O tej zasadzie trzeba pamiętać w naszej polityce z Ukrainą. […] Ziemie, które nierozdzielnie z Polską od XIV wieku były złączone, za ziemie polskie uważamy, chociaż dziś na nich rzekomo Ukraińcy panują.
Warszawa, 27 marca 1919
[Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 27 marca…]

Feliks Perl (poseł Polskiej Partii Socjalistycznej) podczas posiedzenia Sejmu:

Są siły, które nas pchają na wschód, na te nieokreślone przestworza, na których mamy prowadzić politykę nie wiadomo czyich interesów, politykę imperializmu – albo wprost politykę lekkomyślną, awanturniczą. Polska historyczna w granicach roku 1772 dziś byłaby dziwolągiem, byłaby anachronizmem historycznym. [...] Mówi się o oparciu stosunków na nowoczesnych podstawach federacji. Zwrócę uwagę, że federalizm jest najtrudniejszą formą państwową. [...] Wymaga przede wszystkim jednego warunku: poczucia jedności, […] ażeby obie strony uznały konieczność federacji.
Warszawa, 27 marca 1919
[Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 27 marca…]

Naczelnik Państwa Józef Piłsudski w odezwie Do Mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego:

Wojsko Polskie, które z sobą przyprowadziłem, dla wyrzucenia panowania gwałtu i przemocy, dla zniesienia rządów krajem wbrew woli ludności – wojsko niesie Wam wszystkim wolność i swobodę. Chcę dać Wam możność rozwiązania spraw wewnętrznych, narodowościowych i wyznaniowych tak, jak sami tego sobie życzyć będziecie, bez jakiegokolwiek gwałtu lub ucisku ze strony Polski.
Wilno, 22 kwietnia 1919
[Józef Piłsudski, Pisma zbiorowe, t. 5, Warszawa 1937]

Z Wniosku nagłego posłów Związku Ludowo-Narodowego Polskiego Zjednoczenia Ludowego i innych w sprawie zjednoczenia z państwem polskim uwolnionej od obcej przemocy północno-wschodniej dzielnicy polskiej ze stolicą Wilnem
Podpisani wnoszą, Wysoki Sejm raczy uchwalić:
1. Sejm wyraża swą radość z powodu zwycięskiego uwolnienia spod przemocy bolszewickiej północno-wschodniej dzielnicy Polski ze stolicą Wilnem i wyraża swe uznanie i podziękowanie zwycięskiej armii polskiej i jej wodzom.
2. Sejm wzywa rząd, aby [...] ziemie te niegdyś Unią Lubelską z roku 1569 wieczyście z Polską połączone, [...] po ostatecznym obecnie od obcej przemocy wyzwoleniu w jedną państwową całość z Rzeczpospolitą Polską ponownie zjednoczone zostały, zgodnie z wyrażoną już wielokrotnie wolą ludności.
Warszawa, 29 kwietnia 1919
[Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 29 kwietnia 1919 r., Warszawa 1919]

Juliusz Zdanowski (działacz Zjednoczenia Ludowo-Narodowego) w dzienniku:

Ofensywa na Galicję postępuje. Wreszcie znaleźliśmy słabszych od siebie, po tylu latach, gdzie nas każdy gryzł i kopał. [Gen. Józef] Haller w tych dniach ruszy ze sztabem dalej ku Lwowu. Z tym wszystkim boję się, że przy tych całych laurach wschodnich możemy sobie nie dać rady na Zachodzie.
Lublin, 25 maja 1919
[Dziennik Juliusza Zdanowskiego. T. II, 15 X 1918 – 23 VI 1919, Szczecin 2014]

Opracowanie: Marta Markowska (Ośrodek KARTA), współpraca: Przemysław Bogusz, Milena Chodoła, Mariusz Fiłon, Amadeusz Kazanowski, Wojciech Rodak, Adam Safaryjski, Małgorzata Sopyło (zespół „Nieskończenie Niepodległej”).

Reklama

Czytaj także

null
Ja My Oni

Jak dotować dorosłe dzieci? Pięć przykazań

Pięć przykazań dla rodziców, którzy chcą i mogą wesprzeć dorosłe dzieci (i dla dzieci, które wsparcie przyjmują).

Anna Dąbrowska
03.02.2015
Reklama