Papież Franciszek wzywa, byśmy przyjmowali uchodźców i osoby w potrzebie. W Polsce, choć politycy chwalą się, że przyjęliśmy milion Ukraińców, droga do uzyskania choćby karty stałego pobytu jest długa i kręta. O czym świadczy historia ukraińskiego studenta Ołeksandra Perewertowa, którą niżej przytaczamy.
Procedura, którą muszą przejść cudzoziemcy starający się o kartę czasowego pobytu w RP, to rodzaj surwiwalu, sprawdzający zarówno wytrzymałość, jak i odporność na stres.
Zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium RP to mała plastikowa karta, wydawana cudzoziemcom na 15 miesięcy. Warunek – np. trzeba studiować w Polsce (tak jak w moim przypadku; studiuję na II roku dziennikarstwa Collegium Civitas w Warszawie). Wniosek można złożyć w wydziale do spraw cudzoziemców w każdym urzędzie wojewódzkim.
Nikt w Polsce nie zdaje sobie sprawy, ile trzeba przejść, by ten kawałek plastiku zdobyć. Problemy zaczynają się już na starcie, czyli na etapie gromadzenia niezbędnych dokumentów, które trzeba zanieść do urzędu.
Wystarczy zapoznać się z informacją umieszczoną na stronie Urzędu do spraw Cudzoziemców? Zdecydowanie nie. Jest tam wiele informacji, ale czasem niejasnych. Nie wiadomo, ile trzeba mieć kserokopii dokumentów, nie jest jasne, jak wypełniać wniosek, poza tym niektóre warunki bardzo trudno spełnić, szczególnie studentowi.
Na przykład wyciąg z banku o stanie konta. Cudzoziemiec musi mieć co najmniej 15 tys. złotych. Prawie nikt nie ma takiej sumy. W internecie są oferowane pożyczki tylko na chwilę, po to, by móc przedstawić odpowiedni dokument w urzędzie. Powszechne jest również pożyczanie pieniędzy od znajomych na kilka dni.
Na etapie kompletowania dokumentów w poszukiwaniu wskazówek obcokrajowcy przeczesują więc internet, oglądają filmiki z instrukcjami na YouTube lub liczą na pomoc znajomych, którzy już przeszli procedurę. Inni zwracają się do wyspecjalizowanych agencji. Takich firm, pomagających legalizować pobyt w Polsce, jest kilka. Ich usługa kosztuje co najmniej tysiąc złotych. Ja postanowiłem zrobić to sam. I było to dość ekstremalne doświadczenie.
Dzień pierwszy
Warszawa, plac Starynkiewicza. Jestem w urzędzie o godzinie 5.30. Pod budynkiem osiem osób. Pomyślałem: będę dziewiąty, z czego byłem całkiem zadowolony, pamiętając opowieści znajomych o długich kolejkach przed urzędem. Dobry nastrój nie trwał jednak długo. To znaczy skończył się, jak tylko jedna z kolejkowiczek zapytała, czy chcę zapisać się na listę. Wyjaśniła, że to lista stworzona poprzedniego wieczora po to, by uporządkować oczekiwanie na numerki.
Kobieta, jak się później okazało, pracująca dla jednej z agencji, które pośredniczą w zdobywaniu karty, spędziła całą noc pod urzędem, zapisując na nią kolejnych chętnych – w sumie 37 osób. Lista – mówiła – trafi w końcu do ochroniarza, który wyczyta nazwiska w kolejności zapisów i rozda numerki. Trochę mnie to zirytowało, zignorowałem więc propozycję i postanowiłem czekać, aż o godzinie 8. urząd zostanie otwarty.
O 7. rano atmosfera wśród kolejkowiczów zaczęła gęstnieć. Oczekujących było już 25, większość nie chciała słyszeć o zapisaniu się na jakąś listę. 20 minut przed godz. 8 kolejka wydłużyła się już do około 60 osób. Wtedy zaczęła się awantura. Przyszło paru Polaków, którzy zabrali listę od kobiety, sprawdzili kilka nazwisk i zwrócili ją. Ci, którzy nie chcieli się wpisać, zaczęli protestować. Ci, którzy prowadzili zapisy, zaczęli z kolei tłumaczyć, że tak działa ten system, że ochroniarze w urzędzie sami poprosili o jej stworzenie, żeby w kolejce był spokój. Na pytanie, kim są i po co przyszli, odpowiedzieli, że są z zawodu prawnikami i reprezentują kilka osób.
Najbardziej aktywna była Aneta – Polka, która przyszła pomóc swojej kuzynce ze Lwowa dostać kartę tymczasowego pobytu. W pewnym momencie wyrwała listę kobiecie i przerwała ją na pół. – Na stronie internetowej urzędu nie ma informacji, że trzeba zapisać się dzień przed złożeniem wniosku na jakąś listę – pokrzykiwała, nagrywając wszystko, co działo się pod urzędem, by – jak wyjaśniła – móc zawiadomić policję o bałaganie i ludziach, którzy prowadzą kolejkowy proceder.
Ale najgorsze dopiero miało się wydarzyć. O ósmej wyszedł ochroniarz i poprosił o przekazanie listy. Nie zdążył jednak przeczytać pierwszego nazwiska, gdy tłumek ruszył biegiem do maszyny z numerkami. Ludzie pchali się i krzyczeli, co tak zdenerwowało ochroniarza, że wyrzucił listę i odpychając od siebie ludzi, rozdał resztę numerków. Chociaż „rozdał” to jednak za dużo powiedziane. Niektórzy po prostu wyrywali mu je z ręki. Na marginesie – dziwnym trafem wszyscy klienci pośredników dostali numerki. Pięć minut po godz. 8 wszystkie 35 numerków trafiło do rąk petentów. Ja nawet nie miałem możliwości zobaczyć, jak wyglądają.
Jedna, ważna uwaga – kolejki można oczywiście ominąć, rezerwując wizyty w urzędzie przez telefon lub mailem. Ale gdy na początku lipca zadzwoniłem w tej sprawie, okazało się, że moja wizyta wypadnie pod koniec sierpnia. Nie mogłem tak długo czekać. O godz. 17 wróciłem na plac Starynkiewicza. Zapisałem się na listę jako czternasty.
Dzień drugi
Przyjechałem do urzędu o 7 rano. Stanąłem pod urzędem z poczuciem déjà vu, bo wszystko potoczyło się jak dzień wcześniej, z tą tylko różnicą, że system z listą zadziałał, tzn. wszyscy dostali numerki. Mój wyświetlił się około godziny dziesiątej, czyli po dwóch godzinach oczekiwania. Pewnie poszłoby szybciej, ale czynne były tylko dwa stanowiska z trzech.
Wniosek złożyłem. Ale to nie koniec. Kolejny krok to wizyta w Wydziale do Spraw Cudzoziemców Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego przy ul. Marszałkowskiej w Warszawie. Cel – złożenie odcisków linii papilarnych. Jak to zrobić? Tak samo, czyli – trzeba wziąć numerek albo umówić się telefonicznie.
Tym razem postanowiłem spróbować telefonicznie i jak się okazało – był to strzał w dziesiątkę, bo udało mi się już za pierwszym razem. Naprawdę byłem szczęściarzem, bo jak opowiadali mi znajomi, do urzędu bardzo trudno się dodzwonić – albo połączenie jest przerywane, albo zamiast głosu urzędnika słychać dźwięk melodii, czyli sygnału oczekiwania na połączenie. A kto nie chce czekać, musi przyjść i odstać swoje w ogromnej kolejce.
Tydzień później
Złożenie odcisków palców i krótka rozmowa z urzędnikiem zajęła maksymalnie dziesięć minut. Urzędnik poinformował mnie, że bardzo wiele osób stara się o kartę pobytu i dlatego mój wniosek będzie rozpatrywany dłużej. Usłyszałem również, że w ciągu miesiąca mogę spodziewać się listu z prośbą o dostarczenie kolejnych dokumentów. Decyzję – pozytywną lub odmowną – dostanę dopiero… za co najmniej trzy miesiące!
Czyli moją kartę czasowego pobytu mogę otrzymać najwcześniej pod koniec października. Do tego czasu nie mogę opuszczać Polski, bo nie zostałbym wpuszczony z powrotem, nie mogę również legalnie pracować. Pozostaje czekać.
Ołeksandr Perewertow