Wczorajsze wydarzenia w polskim Sejmie (i dosłownie na ulicy Wiejskiej) nie są tylko lokalnymi przepychankami, folklorem polskiej neurotycznej polityki. Największe światowe agencje „flashowały”, czyli publikowały na bieżąco, krótkie informacje o przebiegu zdarzeń. W świat poszły depesze Reutersa, „Bloomberga”, AFP i DPA. Najbardziej wymowną ilustrację tekstu o proteście w obronie mediów dał Reuters – prezes Kaczyński na tle swego politycznego zaplecza kładzie palec na ustach. Ma być cicho.
Ale wkrótce temat podchwycili też publicyści. O kryzysie politycznym napisały obszernie BBC, „Guardian” i „Washington Post”. Nie jest to bowiem lokalna awantura, ale ogromne tąpnięcie w demokratycznym dotychczas procesie stanowienia i egzekwowania prawa, na jaki do tej pory się w Polsce umawialiśmy. Świat to widzi i przygląda się temu z rosnącym niepokojem. Co wczorajsze wydarzenia tak naprawdę oznaczają?
Co się tak naprawdę wydarzyło w Sejmie?
Czy pospieszne uchwalanie budżetu pod nieobecność opozycji, poza salą obrad, z chyłkiem wynoszoną laską marszałkowską, było konstytucyjne – osądzą prawnicy. Czy robienie tego podczas ostatniego posiedzenia przed świętami, właściwie na ostatnią chwilę, było sensowne – zastanawiamy się wszyscy już teraz. Ale sposób, w jaki marszałek Kuchciński i władze PiS sterowały (albo nie umiały sterować) sytuacją, pokazuje, z jak wielkim kryzysem mamy teraz do czynienia.
Zaczęło się od protestu w obronie prawa mediów do pełnienia swej podstawowej (obok informacyjnej) roli, czyli bycia watchdogiem. Ale zachowanie posła PO Michała Szczerby, który stanął na mównicy z kartką „Wolne media” i powiedział: „Panie marszałku kochany”, dało asumpt do potężnego kryzysu politycznego. Dlaczego tak się stało?
Po pierwsze, napięcie po obu stronach było zbyt wielkie. Presja na przepchnięcie ustawy budżetowej w ostatnim możliwym momencie, wśród okrzyków o dezubekizacji, była zbyt duża i marszałkowi puściły nerwy. Po drugie, opozycja, a z nią znacząca część społeczeństwa, ma dość przyjmowania ciosów wymierzonych w swobody obywatelskie. Każdego dnia słyszymy o rozmontowywaniu Trybunału Konstytucyjnego, wygaszaniu praw człowieka, ograniczaniu swobód, odbierania dotacji organizacjom pozarządowym, rosnących wpływach Kościoła, deformie oświaty. Od miesięcy słyszymy o pomysłach PiS na zaprowadzenie własnych porządków, a rząd testuje granice obywatelskiej cierpliwości.
Jarosław Kaczyński jednak się boi
Przekroczył je raz, proponując zmiany w ustawie antyaborcyjnej. Skończyło się skandalem na pół Europy i masowym Czarnym Protestem. Teraz PiS zabrał się za likwidację gimnazjów i zniesienie standardów opieki okołoporodowej, a także ograniczenia w pracy mediów. Jak mawiają dziennikarze z Węgier, którzy na co dzień pracują i żyją w Orbánowskiej rzeczywistości, wiadomo było, że na to już Polacy się nie zgodzą.
Co pokazuje nam piątkowa okupacja Sejmu, która trwała do rana i skończyła się przepychankami z policją? Przede wszystkim, że tolerancja wobec PiS się kończy. I że Polacy potrafią się błyskawicznie i spontanicznie zorganizować – i zrobią to pokojowo. Ta noc pokazuje nam też coś bardzo ważnego – a mianowicie, że Jarosław Kaczyński się boi. Jego też musiała zaskoczyć eskalacja konfliktu – od niewinnych potyczek o kartkę posła Szczerby po blokowanie parlamentu i przemoc na ulicy.
To pokazuje – i PiS-owi, i jego przeciwnikom – że nie ma co oddawać swobód walkowerem.
Czy teraz PiS zacznie sięgać po przemoc?
Co dalej? Nie mam złudzeń, że partia rządząca poda rękę protestującym i złagodzi stanowisko. Wyciągnie jednak oczywiście wnioski – i to zaowocuje usztywnieniem stanowiska. Bo widok policji rozpędzającej tłum i wnoszącej broń na teren parlamentu może zohydzić rządzących w oczach wielu, którzy teraz się od PiS ostatecznie odwrócą.
Ale przybędzie też zwolenników rządów twardej ręki. To ci, którzy w piątek domagali się „bicia szmat” i „spuszczenia wpie**olu” opozycji. Wprowadzenie przemocy do dialogu ze społeczeństwem tylko to zapatrzenie umocni – zwolennicy PiS się utwierdzą i zradykalizują.
Kaczyński będzie ojcem, który może i czasem podniesie rękę, ale który przecież chcę wychować porządnego człowieka, patriotę, prawdziwego Polaka. Przemoc ma być tak naprawdę dla naszego dobra.
To, co się wydarzyło, zmieni układ sił w polskiej polityce, która teraz będzie jeszcze bardziej spolaryzowana. Na razie jesteśmy w punkcie bez odwrotu. Coś pękło – ale nie widać szans na zlepienie brzegów. Ta wyrwa będzie się tylko powiększać.
Po piątku opozycja widzi, jak wiele ma do stracenia i to da jej paliwo do kolejnych protestów. A rządzący – że nie umieją rozmawiać i budować. Że negocjacje i koncyliacyjna polityka im nie wychodzą. Zostanie im tylko jedna metoda rządzenia. Jest nią przemoc.