Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Kraj

Nieszkodliwe profanowanie grobów

Sprawa nagrobku Bieruta. Są mogiły lepsze i gorsze?

Sąd warunkowo umorzył sprawę o znieważenie w 2016 r. nagrobku Bolesława Bieruta. Czy to koniec tradycji szanowania grobów? Sąd warunkowo umorzył sprawę o znieważenie w 2016 r. nagrobku Bolesława Bieruta. Czy to koniec tradycji szanowania grobów? Krystian Maj / Forum
Sąd warunkowo umorzył sprawę o znieważenie w 2016 r. nagrobku Bolesława Bieruta. Czy to koniec tradycji szanowania grobów?

Sąd i prokuratura RP wysłały właśnie w kraj sygnał, że bezczeszczenie miejsc spoczynku zmarłych bynajmniej nie musi być w Polsce traktowane przez prawo jako szczególnie naganne. To nowość w narodowej tradycji.

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Żoliborza warunkowo umorzył sprawę o znieważenie w 2016 r. nagrobku Bolesława Bieruta oraz innych działaczy komunistycznych na Powązkach Wojskowych w Warszawie. O to samo wnosili prokuratura, obrońcy i sami oskarżeni. Sprawcy mają jednak wpłacić symboliczne sumy (po 500 i 300 zł) na rzecz Zarządu Cmentarzy Komunalnych.

Co napisano na grobie Bieruta?

Przypomnijmy: 1 sierpnia 2016 r. na grobie Bieruta, odpowiedzialnego za powojenne represje i rodzimą wersję stalinizmu przywódcy polskiej partii komunistycznej w okresie 1948–56, pojawiły się namalowane czerwoną farbą napisy „kat”, „morderca” i „bandyta” oraz czerwona gwiazda. Z kolei nagrobki m.in. Jakuba Bermana, Julii Brystygierowej, Józefa Cyrankiewicza i Władysława Gomułki oblepiono hasłem „Zbrodniarz komunistyczny”.

Sprawców od razu niemal zatrzymała policja. Przyznali się. Momentalnie jednak ruszyły polityczne interwencje. Najpierw na komisariat przyjechały posłanki PiS Małgorzata Gosiewska i Anita Czerwińska, domagając się zwolnienia zatrzymanych. Powoływały się na patriotyczne motywacje sprawców. Następnego dnia zażądał tego sam minister sprawiedliwości. Wtedy podlegający mu prokurator przesłuchał sprawców. Tyle że jako… świadków, a nie podejrzanych. A potem naturalnie wypuścił ich na wolność.

Ich zwolennicy, komentując aferę, wciąż jednak mówili o zniszczonym monumencie, jak diabeł święconej wody unikając słowa „grób”. Powód był prosty. Otóż kodeks karny nie przewiduje kar za znieważenie pomników (sprawca może odpowiedzieć najwyżej za przestępstwo zniszczenia rzeczy). Sankcjonuje natomiast (art. 262 § 1) znieważenie miejsca spoczynku zmarłego – i to karą sięgającą od grzywny i ograniczenia wolności po nawet dwa lata więzienia.

W końcu prokuratura wniosła akt oskarżenia, ale równocześnie zasugerowała umorzenie postępowania. We wniosku miała wszelako (wedle portalu OKO.press) podnieść m.in. fakt, że Bierut jest postacią, której „ocena historyczna” jest „jednoznacznie negatywna”.

Podczas rozprawy prokurator Maciej Nowicki szczęśliwie nie użył – wnosząc z medialnych relacji – argumentu, że sprawcy zniszczyli jedynie monument, a nie grób. Widać uznał, że taka prawnicza hucpa jednak nie przejdzie. Więcej, potwierdził rzecz oczywistą: że ochronie prawnej podlegają wszystkie groby, niezależenie od tego, kto w nich spoczywa. Dodał jedynie, że nawet „prawdziwe twierdzenia” nie mogą być umieszczane na grobach, bo cmentarz to miejsce pamięci. I choć zasugerował, że podziela intencje oskarżonych, to przyznał, że doszło do przestępstwa.

Groby gorszej kategorii

Rzecz w tym, że dwa organy państwa – prokuratura, a za nią, co gorsza, sąd – uznały zgodnie, iż społeczna szkodliwość znieważenia grobu nie jest znaczna. A zrobiły tak, bo jedynie na takiej podstawie można warunkowo umorzyć postępowanie. Pojawiają się dwa pytania.

Po pierwsze: na jakiej podstawie prokuratura i sąd mogą być pewne, że nie dały tym samym dorozumianego choćby przyzwolenia na podobne czyny? I to wcale nie tylko wobec, jak to ujął prokurator, osób negatywnie ocenianych przez historię. Zastosowane rozumowanie łamie wszak stare kulturowe tabu i równocześnie piękną polską tradycję cmentarza jako miejsca świętego.

Po drugie: czy za czyn o nieznacznej szkodliwości uznaliby także pomalowanie grobu – nie przymierzając i tylko przykładowo – któregoś z tzw. żołnierzy wyklętych?

***

Już dawno przy okazji tej sprawy mec. Krzysztof Stępiński zauważył: „Kodeks nie dzieli zmarłych według zasług i ocen wystawianych przez historię. Dlatego miejsce spoczynku zmarłego, który wyrządził wiele krzywd Polsce i Polakom, podlega takiej samej ochronie jak miejsce spoczynku zmarłego bohatera, o którym harcerze śpiewają przy ognisku”.

Więcej na ten temat
Reklama
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną