Brakuje nam świętości w sekularnej epoce śmierci Boga? Otóż i mamy świętość na miarę czasu – mowa prawdomówna, szczera, odważna, a przy tym skromna. Głos rozsądku, głos prawdy, głos serca – tak ratuje się świat.
Mówienie prawdy w świecie konwencji i obłudy jest skandalem. Owszem, obłudzie i zakłamaniu roztropnie jest spłacić trybut. Nie tylko z ostrożności, lecz również przez szacunek dla tego źle urządzonego świata, będącego, mimo wszystko, naszą jedyną ojczyzną. Nie rozumiemy wszystkiego, nie wiemy, dlaczego pewnych rzeczy nie wolno mówić i robić – lepiej więc swój bunt nieco powściągnąć. Krzykliwa autentyczność i brawurowa szczerość zakrawają na pychę. To się zgadza. Jednakże ciąży na nas wymóg uczciwości – a gdy już przychodzi do tego, co nas w świecie boli, wymóg ten uściśla się do postaci nakazu uczciwości intelektualnej. Kunszt filozofa opiera się właśnie na tej cnocie. To z niej poczyna się mądrość.
Gdy w oportunistycznym środowisku, jakim jest szkoła, z jej rytuałami dobrego wychowania i oświeconego sądu, pada pochwała nonkonformizmu i odwagi cywilnej, każde dziecko otrzymuje lekcję kłamstwa. Kłamstwa niepomszczonego, przewrotnego. Któż wstanie i powie, że chwalić nonkonformizm mają prawo tylko ci, których stać na solidarność z nonkonformistami? Czyżby szkoła albo jakakolwiek inna instytucja dawała życiową lekcję takiej solidarności? Nie mamy odwagi wystąpić z taką krytyką, a co więcej brakuje nam giętkości i słów, by ją właściwie sformułować. Zakłamanie sięga bowiem tak głęboko w tkankę języka, że nie pozostawia dość miejsca na inną mowę, mowę nieskażoną nieszczerością.
Wstęp do życia umysłowego stanowić powinno właśnie ćwiczenie w języku, w którym „tak” znaczy tak, „nie” znaczy nie, a „nie wiem” jest początkiem i końcem wszystkiego.