Osoby czytające wydania polityki

„Polityka” - prezent, który cieszy cały rok.

Pierwszy miesiąc prenumeraty tylko 11,90 zł!

Subskrybuj
Kraj

MON: Polska nie ma czasu na offset. To zwrot o 180 stopni w stosunku do ostatnich dwóch lat

Antoni Macierewicz Antoni Macierewicz MON / Facebook
Niecały rok po odmowie zakupu Caracali z powodu „niespełnienia wymagań offsetowych” przez Francuzów minister obrony mówi, że offset nie zawsze jest korzystny.

Antoni Macierewicz wreszcie wypowiedział to, co jest oczywistą oczywistością: offset zawsze wliczony jest w cenę dostaw, wskutek czego sprzęt bywa niebotycznie drogi, a prawne i przemysłowe problemy sprawiają, że negocjacje i realizacja kontraktów zbrojeniowych zabiera dekady.

W olbrzymim wywiadzie dla „Gazety Polskiej” minister obrony poświęca sprawom offsetowym sporo miejsca i aż nie chce się wierzyć, że nie sugeruje w ten sposób możliwych zmian w podejściu resortu do nadchodzących zamówień. Mówi bowiem – odpowiadając na pytanie o to, „czy zagrożenie ze strony Rosji rośnie tak szybko, że na offset nie ma czasu?” że „w niektórych przypadkach tak”.

Tłumaczy też zaraz, że rezygnacja z offsetu nie uderzy w żadnym razie w polskie firmy zbrojeniowe, bo one i tak mają pełne ręce roboty i zaczyna im brakować mocy produkcyjnych.

Zbliżamy się do zawarcia dwóch umów zbrojeniowych

To zwrot o 180 stopni w stosunku do polityki ostatnich dwóch lat, i to nie tylko obecnego rządu. Offset czyli udostępnianie polskiej zbrojeniówce technologii lub know-how pozwalających jej na pewien stopień usamodzielnienia w dalszej obsłudze, modernizacji czy produkcji kupowanego za granicą uzbrojenia był i nadal jest sztandarowym hasłem kluczowych programów zbrojeniowych. Bo Polska chce mieć nie tylko nowoczesną broń, ale i technologie jej produkcji. Skoro i tak wydajemy grube miliardy, to miejmy coś z tego na potem tak mniej więcej uzasadniano rzecz do tej pory. Z tym że właśnie widzimy symptomy odejścia od tej polityki.

Żeby widzieć, jak znacząca to zmiana, trzeba przedstawić kontekst. Polska zbliża się powoli do zawarcia dwóch strategicznie ważnych umów zbrojeniowych, które nie tylko mają dać armii skokowy wzrost zdolności obronnych ale miały przynieść równie skokowy wzrost potencjału technologicznego zbrojeniówki.

Mowa o systemie obrony powietrznej Wisła, opartym na amerykańskich Patriotach, jak też wyrzutniach rakietowych dalekiego zasięgu Homar, dla których bazą miałby być pochodzący z USA system HIMARS. Oba systemy dadzą wojskowym narzędzia obrony i ataku, których do tej pory nie mieli. Patrioty mają być pierwszym w Polsce systemem obrony przed rakietami balistycznymi, Homary zaś mają dać zdolność wykonywania precyzyjnych uderzeń nawet na 300 km w głąb ugrupowania czy terytorium przeciwnika. Sprowadzając do realiów potencjalnego konfliktu, te pierwsze miałyby powstrzymać salwę rosyjskich Iskanderów, te drugie postawić ogniową zaporę czołgom nacierającym na przesmyk suwalski.

W obydwu przypadkach Polska od lat mówiła o offsecie. Ten związany z Patriotami miałby być szczególnie istotny, bo gwarantujący nam doszlusowanie do światowej elity technologii obronnych. Systemy obrony antyrakietowej posiada zaledwie kilkanaście krajów świata, produkuje je zaledwie kilka. Dzięki zakupowi Patriotów mieliśmy wejść w posiadanie technologii, która za dwie–trzy dekady pozwoliłaby Polsce samodzielnie zbudować najpierw system krótkiego zasięgu Narew, a potem kto wie może i własną wielowarstwową tarczę antyrakietową. W przypadku Homara chodzi o to, byśmy nauczyli się wytwarzać rakiety o dużym zasięgu. Jedno z drugim oczywiście się łączy, a celem owszem, odległym i niepewnym było to, by Polska kiedyś stała się samodzielną rakietową potęgą.

Pojawiają się przeszkody

Jednak kłopot w tym, że oba pakiety technologii są ściśle chronione i niechętnie udostępniane przez właściciela, którym w przypadku najwrażliwszych elementów jest rząd USA. W toku negocjacji zakupu systemu Wisła już napotkaliśmy przeszkody, których wyrazem był opisywany przeze mnie list wiceministra Bartosza Kownackiego do Pentagonu, z żądaniem gwarancji transferu technologii i offsetu opisanych w niewiążącym memorandum politycznym, pod groźbą zerwania rozmów o Patriotach dla Polski. Również w rakietowych wyrzutniach ziemia-ziemia Polska nie mogła liczyć na spełnienie wszystkich żądań.

Nieoficjalnie mówi się wręcz, że system Homar a przynajmniej jego pierwszy dywizjon będzie zakupiony bez offsetu, po prostu w ramach procedury FMS. Dzięki temu ma być w Polsce szybciej, ale nie przyjedzie z nim żadna produkcyjna tajemnica.

Antoni Macierewicz zwraca uwagę na czynnik czasu. I ma stuprocentową rację offset i wdrażanie transferu technologii na pewno wydłuża dostawy. Ma też rację, że za wszystko to trzeba słono dopłacić, bo nikt nie dzieli się technologią za darmo ani za darmo nie uczy, jak jej używać. W przypadku zapóźnienia technologicznego odbiorcy nauka może trwać latami. A trzeba zaznaczyć, że zarówno w przypadku obrony powietrznej, jak i rakiet dalekiego zasięgu mówimy o światowej klasy uzbrojeniu, do tej pory niewytwarzanym w Polsce.

Macierewicz sygnalizuje więc, że polska armia nie może czekać, aż polski przemysł będzie zdolny doszlusować do światowej czołówki i niektóre systemy uzbrojenia musi mieć wcześniej. Nie wskazuje rzecz jasna, o jaką broń chodzi, choć swój wywód na temat ciemnej strony offsetu zaczyna od... śmigłowców.

Obrona naszych żądań miała być kwestią narodowej suwerenności

Nie zamierzam się pastwić nad ministrem, przytaczając dziesiątki jego i jego współpracowników cytatów, którymi przez ostatni prawie rok uzasadniano porzucenie prawie dopiętej umowy na zakup 50 Caracali od Airbus Helicopter. Offset, korzyści przemysłowe, transfer technologii pojawiały się niemal w każdym wypowiadanym zdaniu.

Obrona naszych żądań miała być kwestią narodowej suwerenności i godności, a jakiekolwiek ustępstwo – zdradą. Teraz jednak, pytany o perspektywy nowego, znacznie ograniczonego zamówienia na śmigłowce (12 sztuk zamiast 50), Macierewicz mówi, że „możemy wyposażyć w nie wojsko względnie szybko, jeśli zdecydujemy się je nabyć bez tzw. polonizacji, czyli bez stawiania wymogów, by równocześnie dostarczono Polsce technologię umożliwiającą, przynajmniej w jakimś zakresie, zwiększenie zdolności wytwarzania tego typu uzbrojenia w naszym kraju”. Dalej następuje opisany już wyżej wywód o kosztach i długotrwałości procedur offsetowych.

Pada więc z ust ministra dość jasna sugestia, że śmigłowce możemy nabyć bez offsetu. Niecały rok po tym jak z powodu rzekomych offsetowych niedociągnięć zrezygnowaliśmy z długo negocjowanego kontraktu. Trzeba podziwiać elastyczność ministra, który ma zdolność całkowitego porzucenia firmowanej przez siebie polityki i znajduje dla tego ruchu doskonałe uzasadnienie. Zaskakuje to tym bardziej, że zaledwie w lipcu MON powołało zespoły negocjacyjne do spraw... umów offsetowych dla dwóch prowadzonych obecnie postępowań: na śmigłowce morskie i dla sił specjalnych.

Czy kontekstem wypowiedzi ministra jest to, że preferowani zagraniczni dostawcy nie są chętni do dzielenia się technologiami przy tak okrojonym zamówieniu? To spekulacje, ale poparte biznesową rzeczywistością. Polska miała najpierw zamówić 70 śmigłowców, potem zmniejszyła liczbę do 50, by teraz poprzestać na 12 (!), i to podzielonych na dwa różne typy. Ostatnią umową offsetową podpisaną przez wytwórcę Black Hawków było porozumienie z Turcją, ale tam kontrakt opiewa na dostawę 109 śmigłowców. Skala robi swoje.

Słowa ministra Macierewicza nie oznaczają jeszcze pożegnania z offsetem. Nie są równoznaczne z jego brakiem w przypadku zakupu Patriotów, Homarów czy śmigłowców. Pokazuje jednak, po raz kolejny, jak bardzo polskie oczekiwania nie tylko obecnego rządu rozmijają się z rzeczywistością kontraktów zbrojeniowych. Nie da się kupić nowoczesnego sprzętu w miarę tanio i uzyskać jego technologii wdrożonej w polskiej fabryce. Nie można liczyć na darmowe „bonusy” ani od rządów, ani tym bardziej firm zbrojeniowych. Lepiej nie oczekiwać zbyt wiele, bo to i słono kosztuje, i nie całkiem daje się zrealizować.

Na pewno zaś wojsko nie powinno czekać na spełnienie przemysłowych marzeń, gdy na wczoraj potrzebuje broni. Tylko czy trzeba było niemal dwóch lat, by to wreszcie przyznać?

Więcej na ten temat
Reklama
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną