Osoby czytające wydania polityki

„Polityka” - prezent, który cieszy cały rok.

Pierwszy miesiąc prenumeraty tylko 11,90 zł!

Subskrybuj
Kraj

Diabelski dylemat

Jak rozliczać polityków

Demonstracja w obronie sędziów zorganizowana w Krakowie przez KOD. Demonstracja w obronie sędziów zorganizowana w Krakowie przez KOD. Jacek Bednarczyk / PAP
Trzydzieści lat rozliczamy PRL, teraz powraca do tego PiS. W końcu pojawi się dylemat, jak rozliczyć obecną władzę. Odpowiedzialność zbiorowa czy za indywidualne winy? Zemsta czy abolicja? Odwet czy okrągły stół?
Protest przed Senatem przeciwko ustawom o Sądzie Najwyższym i KRS.Bartosz Rozalski/Forum Protest przed Senatem przeciwko ustawom o Sądzie Najwyższym i KRS.

Polska Fundacja Narodowa – rządowa agencja, która przeprowadziła słynną akcję billboardową „Sprawiedliwe sądy” – wydała broszurę „Godność Niepodległej” o dekomunizowaniu ulic. Na zdjęciu przedstawiającym głodówkę KOR na twarzy Adama Michnika postawiono stempel: „Po dekomunizacji”.

Zarządzanie zbiorową pamięcią za pomocą fałszerstw i przemilczeń, zrywanie trupom epoletów ustawą degradacyjną, odbieranie rent wdowich, „dekomunizacja” ulic – tak się w Polsce PiS rozlicza PRL. Pod hasłem, że tego rozliczenia w III RP nie było.

Nieprawda. Nie tak spektakularne, bo usiłowano trzymać się standardów demokratycznego państwa prawa. Przyjęto kilkanaście ustaw rozliczeniowych. I wykonano je – lepiej lub gorzej. Osądzono i skazano twórców stanu wojennego, w tym Czesława Kiszczaka. Wymknął się Wojciech Jaruzelski, bo tak długo unikał sądu, aż umarł. Ale sądu uniknął też przywódca NRD Erich Honecker, współwinny śmierci 171 uciekinierów zastrzelonych na murze berlińskim.

Rozliczeni czy nie?

Skazano zomowców za pacyfikację kopalni Wujek. Trybunał Konstytucyjny w 2011 r. uznał wprowadzenie stanu wojennego za sprzeczne z konstytucją. Unieważniono tysiące wyroków politycznych wydanych od 1945 r. Ich ofiarom przyznano odszkodowania.

Procesy tzw. sprawiedliwości transformacyjnej toczyły się w różnych miejscach na świecie – od Ameryki Łacińskiej, gdzie rozliczano wojskowe junty, przez RPA – rozliczające czasy apartheidu, kraje, jak Rwanda, gdzie doszło do ludobójstwa, po państwa Europy Środkowo-Wschodniej, rozliczające czasy komunizmu. Są różne modele sprawiedliwości transformacyjnej: od konsekwentnego ścigania przestępstw i weryfikacji kadr – czego wzorem są Niemcy (będące w tej szczególnej sytuacji, że mogły enerdowskie instytucje władzy wraz z personelem po prostu zastąpić pochodzącymi z Niemiec zachodnich), przez model prawdy i pojednania (np.

Polityka 12.2018 (3153) z dnia 20.03.2018; Temat tygodnia; s. 15
Oryginalny tytuł tekstu: "Diabelski dylemat"
Reklama