Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Kraj

Dlaczego PiS pozwoli prezydentowi na weto

Jarosław Kaczyński i Andrzej Duda po wygranych wyborach prezydenckich Jarosław Kaczyński i Andrzej Duda po wygranych wyborach prezydenckich Sławomir Kamiński / Agencja Gazeta
„Mocno skłaniam się w kierunku zablokowania tej propozycji” – mówi Andrzej Duda o nowelizacji ordynacji europejskiej. Ale wielkiej afery w obozie władzy raczej z tego nie będzie.

„Mam ogromnie wątpliwości, czy to powinna być część polskiego systemu prawnego” – w czwartkowym „Dzienniku Gazecie Prawnej” Andrzej Duda dość jednoznacznie daje do zrozumienia, że zawetuje nowelizację ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego. To spora niespodzianka, bo do tej pory wydawało się, że partii na tej ordynacji bardzo zależy, a prezydent nie będzie chciał ryzykować sporu ze swoim obozem politycznym, bo PiS jest mu potrzebny do reelekcji. Lecz może to założenie było niesłuszne?

Czytaj także: Tomasz Nałęcz o Andrzeju Dudzie

Pompowanie dużych, ścinanie małych

Jakie zmiany wprowadza nowelizacja ordynacji przygotowana przez posłów PiS? W największym skrócie zakłada rozdzielanie mandatów europosłów na poziomie małych okręgów (a nie, jak do tej pory, całego kraju). Sprawia to, że szanse na wysłanie posłów do Parlamentu Europejskiego mają tylko największe ugrupowania – realny próg wyborczy sięgnąłby kilkunastu procent zamiast ustawowych pięciu.

Takie rozwiązanie oznaczałoby, że w praktyce szanse na mandaty miałyby tylko PiS i PO (lub partie, które chciałyby wejść w alians z prawicą lub Platformą). Doprowadziłoby to do znacznego ograniczenia reprezentatywności polskich wyborów: bez swoich przedstawicieli w Unii mogłoby pozostać 30–40 proc. aktywnych wyborców, którzy zagłosowaliby na SLD, Kukiz ′15, PSL czy inne, mniejsze ugrupowania. I prezydent – przynajmniej oficjalnie – powołuje się właśnie na te argumenty (które kilkakrotnie już zresztą podnosiliśmy w POLITYCE).

„Nie widzę potrzeby tak fundamentalnego ograniczania dostępu do Parlamentu Europejskiego” – powiedział „DGP” Andrzej Duda. „Wszyscy przyznają, ze realny próg wyborczy zostanie podniesiony do 11, 12 proc. To w praktyce eliminuje mniejsze ugrupowania. Jakaś część polskiego społeczeństwa będzie miała poczucie pozbawienia reprezentacji w europarlamencie. Kwestionuję to z demokratycznych pozycji, próg 5-proc. to rozsądne rozwiązanie. Nie widzę potrzeby wymuszania w ten sposób systemu dwupartyjnego. Nie widzę potrzeby wymuszania koalicji wyborczych na warunkach największych partii”.

Czytaj także: Co zapamiętamy z trzech lat prezydentury Andrzeja Dudy

Po co pchać opozycję do współpracy

Tyle oficjalna wersja. Jakie inne polityczne racje mogą stać za decyzją prezydenta? Przede wszystkim, wprowadzając taką ordynację, PiS mógł sam strzelić sobie gola. Nowe prawo miało przetestować skłonność opozycji do współpracy – przy założeniu, że raczej nic z tego nie będzie i polityczne owoce wzmacniania dużych partii zje tylko PiS. A co jeśli partie opozycyjne dogadałyby się, stworzyły silny blok wyborczy i osiągnęły sukces w eurowyborach w maju 2019 r.? Albo inaczej: porażka w wyborach europejskich, w wyniku braku współpracy, popchnęłaby je do wspólnej listy w wyborach do Sejmu jesienią tego samego roku.

Na takich scenariuszach PiS nie zależy, a prezydenckie weto je zablokuje. Andrzej Duda mógłby się bronić przed pretensjami ze swojego własnego zaplecza tak jak w wypadku kwietniowego weta do ustawy degradacyjnej: że chroni prawicę przed jej własnymi złymi pomysłami.

Nowa ordynacja miała też bronić PiS przed ewentualnymi nowymi konkurentami politycznymi, szczególnie na prawicy. Wybory europejskie, jako stosunkowo tanie i proste w prowadzeniu kampanii, były do tej pory bardzo dobrym punktem startu dla nowych ugrupowań. Mówiono o zagrożeniu dla PiS ze strony Antoniego Macierewicza czy narodowców. Wydaje się jednak, że były szef MON nie ma samodzielnych planów, a narodowcy – lidera i politycznego potencjału. Dlatego bezpiecznik w postaci nowej ordynacji z bardzo wysokim realnym progiem wyborczym blokującym nowe inicjatywy może być już niepotrzebny.

Może wszystkie te argumenty dotarły w końcu na Nowogrodzką i sprawiły, że PiS już tak bardzo na tej ordynacji nie zależy.

Prezydent nie chce być długopisem

Jest też druga strona medalu. Prezydent ostatnio wrócił do szybkiego i posłusznego podpisywania ustaw podsuwanych mu przez PiS, szczególnie w sprawie zmian w sądownictwie. A jednocześnie partia za tę lojalność mu się specjalnie nie odwdzięcza: senatorowie zatopili prezydencki projekt referendum konstytucyjnego w setną rocznicę odzyskania niepodległości.

Andrzej Duda nie mógł sobie pozwolić na okazywanie tak wielkiej słabości. I na tacy dostał od partii projekt ordynacji, co do którego istnieją poważne merytoryczne zarzuty. Dzięki temu będzie mógł znów, tak jak w lipcu ubiegłego roku, twierdzić, że jest samodzielnym podmiotem, a nie notariuszem władzy. „Tam, gdzie trzeba, mówię: stop, na to nie mogę się zgodzić” – brzmi tytuł prezydenckiego wywiadu z „DGP” i ostatnie zdanie prezydenta w tym wywiadzie.

Ponadto blokując ustawę, Duda ma szansę na pewne zwiększenie poparcia politycznego. Do weta namawiały go Kukiz ′15, PSL, Partia Razem i Prawica RP we wspólnym liście napisanym z inicjatywy Klubu Jagiellońskiego. Na wyrzuceniu do kosza nowelizacji szczególnie zależało partii byłego punkowca, bo raczej nie ma ona szans na zbudowanie wyborczej koalicji ani z obozem władzy, ani z opozycją. A Paweł Kukiz wcześniej już kilkakrotnie sygnalizował, że chętnie stałby się częścią zaplecza politycznego prezydenta.

Może nie ustawka, ale...

Paradoksalnie pokazanie większej asertywności przez prezydenta służyłoby także PiS. Do kierownictwa partii coraz wyraźniej dociera, że Dudę będzie trzeba wystawić w wyborach prezydenckich w 2020 r. (Jarosław Kaczyński powiedział to w jednym z wywiadów). A trudno byłoby walczyć o jego reelekcję, jeśli większość wyborców uważałaby go za człowieka bez właściwości.

Z tych wszystkich powodów weto Dudy wobec ordynacji może być korzystne (bądź też mało niekorzystne) dla PiS. Dlatego partia może pozwolić na nie prezydentowi. Może to nie będzie klasyczna ustawka, w której obie strony w tajemnicy umawiają się na jakieś działanie. Ale Jarosław Kaczyński, patrząc w oczy Andrzejowi Dudzie, będzie mógł pomyśleć: „Ja wiem, że ty wiesz...”.

Reklama
Reklama