Konkurs na Antysłowo IV RP ogłosiliśmy w 21 numerze „Polityki”. Impulsem do rozpoczęcia akcji, poza nieustającym zdumieniem językowymi wygibasami polityków, były opublikowane w „Niezbędniku Inteligenta” artykuły prof. Michała Głowińskiego oraz Elizy Pieciul-Karmińskiej. Głowiński, przez lata analizujący język peerelowskiej propagandy, zwracał uwagę na podobieństwo manipulacji stosowanych we współczesnym języku politycznym do nowomowy typowej dla minionego systemu („NI” 11). Pieciul-Karmińska („NI” 12) opisywała podobne praktyki w Niemczech. Wspominała też o konkursie Unwort des Jahres, w którym wybierane są słowa i sformułowania „sprzeniewierzające się rzeczowemu użyciu i zaburzające humanitarną koegzystencję”. Pojęcie w manipulacji najskuteczniejsze czy też takie, którego konstrukcja jest najbardziej wyrafinowana, zyskuje niechlubne miano antysłowa roku. „Co ważne – podkreślała autorka – krytyka języka rozumiana jest przede wszystkim jako zachęta do refleksji nad mechanizmami językowymi, którym nieświadomie ulegamy i które wpływają na nasz obraz świata”. Na podobnej zasadzie chcieliśmy wraz z Państwem przyjrzeć się temu, co – i w jaki sposób – mówią do nas polscy politycy.
W pierwszym etapie konkursu prosiliśmy o przesyłanie do nas używanych w życiu politycznym słów, zwrotów lub wyrażeń zaciemniających rzeczywistość, ukrywających intencje czy fałszujących fakty. W odpowiedzi przyszło około tysiąca zgłoszeń, często zawierających po kilka typów. Za wszystkie dziękujemy. 10 autorów propozycji, którym przypadną upominki, komplety „Wielkich mów historii”, zostanie powiadomionych esemesem.
Po usunięciu powtarzających się kandydatur liczba typów wyniosła ponad 300. Niestety, okazało się, że definicja antysłowa nie zawsze była łatwa do uchwycenia. Otrzymywaliśmy np. autorskie określenia zjawisk z życia politycznego – często trafne, zabawne i twórcze, ale nie pełniące funkcji manipulacji i spoza repertuaru językowego naszych polityków. Musieliśmy zatem dokonać selekcji. W drugim etapie konkursu – głosowaniu internetowym – wybrali Państwo półfinalistów. Planowana dziesiątka rozszerzyła się do trzynastki – z powodu równej popularności kilku typów.
W czwartek 28 czerwca o godz. 10 rozpoczął się wielki finał. Jury złożone z językoznawców: prof. Jerzego Bralczyka i prof. Andrzeja Markowskiego oraz historyka literatury prof. Michała Głowińskiego, wybrało Antysłowo IV RP.
Pierwsze miejsce:
„układ" - za największą uniwersalność, zaraźliwość i samodzielność
Prof. Andrzej Markowski: - To nowe znaczenie zdefiniowałbym tak - według kierownictwa rządzącej partii (PiS), grupa ludzi sprawujących władzę w III RP, mająca do dziś kontrolę nad newralgicznymi dziedzinami życia w Polsce, składająca się z polityków mających od dawna powiązania z ludźmi należącymi w przeszłości do elit władzy PRL i komunistycznymi służbami specjalnymi, a dziś powiązana licznymi interesami z ludźmi biznesu oraz przedstawicielami świata przestępczego, usiłuje uniemożliwić przemiany w Polsce i zatrzymać budowę IV RP.
Antywyróżnienia:
„odzyskiwanie państwa" - w jaskrawy sposób ujawnia mentalność ludzi władzy - poczucie szczególnego uprawnienia do „posiadania" państwa na własność
„udoskonalanie wolności mediów" - najbardziej wyrafinowane zafałszowanie rzeczywistego znaczenia
Autorskie wskazania jurorów:
Prof. Michał Głowiński:
„rewolucja moralna" - dziwna formuła w ustach przedstawicieli nurtu ideowego, odwołującego się do konserwatyzmu
„nagonka na rząd" - komiczna skarga siły politycznej posiadającej pełnię władzy, większość w parlamencie i wszystkie siły represji w ręku
Prof. Andrzej Markowski:
„oczyszczanie państwa" - jeszcze krok dalej niż „odzyskiwanie"
Prof. Jerzy Bralczyk:
„Włoszczowa" - przykład antysłowa z drugiej strony, narzędzia odreagowania opozycji, słowo podsumowujące i stereotypizujące to, co kiedyś nazywało się „woluntaryzmem władzy"
Przeczytaj relację z obrad jury konkursu, czyli debatę profesorów na temat wyboru Antysłowa IV RP.
Wybrane przez internautów antysłowa-finaliści, spośród których ostatecznego wyboru dokonywało jury:
1. Wykształciuchy 16 proc.
2. Czwarta RP 8 proc.
3. Układ 6 proc.
4. Łże-elity 5 proc.
5. Oczywista prawda 5 proc.
6. Propaganda homoseksualna 5 proc.
7. Porażające fakty 4 proc.
8. Robimy naprawdę dużo, aż trudno wymienić 4 proc.
9. Tanie państwo 4 proc.
10. Dowód nieudowodniony 3 proc.
11. Odzyskiwanie państwa 3 proc.
12. Semantyczne nadużycie 3 proc.
13. Udoskonalanie wolności mediów 3 proc.
Inne propozycje:
„bezpardonowy atak", „chaotyczne antypaństwo", „cywilizacja śmierci", „dobry kierunek zmian", „genetyczny patriotyzm", „impossybilizm", „korekta wcześniejszych ustaleń", „korporacja", „krucjata anty-PiS-owska", „lumpeninteligencja", „michnikowszczyzna", „normalny ruch kadrowy", „obrońcy III RP", „pierwiastek albo śmierć", „Prawo i Sprawiedliwość", „prawo naturalne", „przypuszczenie graniczące z pewnością", „repolonizacja mediów", „równoważenie trójpodziału władz", „sematyczne nieporozumienie", „skrót myślowy", „solidarna Polska", „szara sieć", „wściekły atak", „zamieszanie aksjologiczne", „zbliżenie programów", „zero tolerancji"...
Odwiedź także blog POLITYKI poświęcony Antysłowu IV RP (wciąż czekamy na propozycje nowych antysłów i ich definicje).
Uwaga! Nowy konkurs dla internautów:
Układamy rozmówki polsko-angielskie dla pana prezydenta.
Zakończyliśmy konkurs na Antysłowo IV RP. Teraz proponujemy nową zabawę dla osób dobrze znających angielski, licznych Polaków przebywających za granicą. Prosimy o przetłumaczenie ulubionych słów i zwrotów pana prezydenta i jego brata (np. układ, oczywista oczywistość, spieprzaj dziadu...). Pomóżmy prezydentowi znaleźć właściwe słowa.
Pisz do nas na adres antyslowo@polityka.com.pl lub skorzystaj z naszego formularza.
Partnerem konkursu na antysłowo IV RP był portal Onet.pl.