Na ślubie Andrzeja Kowalczysa było ze dwieście osób, wśród nich Donald Tusk, Jan Krzysztof Bielecki, Janusz Lewandowski, Sławomir Nowak. Ceremonię prowadził nie urzędnik stanu cywilnego, tylko sam prezydent Sopotu, czyli – jak żartowano – arcybiskup Jacek Karnowski. Ku zaskoczeniu zgromadzonych, Karnowski nie poprzestał na standardowej formule przysięgi małżeńskiej. Kazał pannie młodej powtarzać: „I zobowiązuję się dwa razy w tygodniu puszczać ciebie, Andrzeju, na mecz”. Dla równowagi pan młody musiał przyrzec, że będzie chodził z żoną na koncerty.
Kowalczys to niby zwyczajny urzędnik sopockiego magistratu, zajmujący się organizacjami pozarządowymi. Ale nieformalnie, z racji talentu organizacyjnego i autorytetu, jakim cieszy się wśród kolegów z boiska, jest kapitanem drużyny Politycy i Przyjaciele. – To nasz dobry duch, osoba, która na boisku ma przywilej ochrzaniania kolejnych marszałków, premierów i prezydenta Sopotu, który w pracy jest jego szefem – opowiada Jerzy Hall, sopocki radny, młodszy brat Aleksandra. Wcześniej zawodnicy za nic mieli dyscyplinę. Spóźnialscy prosto z samochodów gnali na murawę, gdzie toczył się mecz. Kowalczys wyplenił takie zachowania. Za spóźnienie jest odsiadka w rezerwie.
Dzień po ślubie Kowalczysów odbyły się przyspieszone wybory 2007 r. Jerzy Hall pamięta weselne rozmowy, swoje marzenie, żeby PO wygrała chociaż jednym głosem. Wyborcy byli jednak łaskawi. W efekcie kolejny gdańszczanin, a właściwie już sopocianin, napastnik drużyny Politycy i Przyjaciele został premierem. Koledzy z boiska zajęli miejsca przy jego boku – Sławomir Nowak został szefem gabinetu politycznego, Tomasz Arabski szefem Kancelarii Premiera.
A co z piłką nożną? Ci, którzy przebywają w Trójmieście, rozgrywają mecze w środy i niedziele o 19.00. Ci, którzy są w Warszawie, grają we wtorki i czwartki o 20.30. A często także w niedziele i święta w Gdańsku. – Premier gra, kiedy może – mówi poseł Arkadiusz Rybicki, uczestnik jednych i drugich meczów.
– Nie odczułem, żeby ktoś wrócił z Warszawy ze zbyt wysoko uniesioną głową – dzieli się obserwacjami Andrzej Kawa, jeden z członków trójmiejskiej drużyny. – To pewnie szybko zostałoby człowiekowi z tej głowy wybite. Na pewno sukces polityczny przekłada się jakoś na grę – daje większe poczucie pewności siebie. Ale myślę, że to działa także w drugą stronę. Jak polityk strzeli dwie bramki, to pewnie jest uskrzydlony przez cały tydzień.
Boiskowa integracja
Koledzy z drużyny byli pewni, że Donald Tusk, który nawet 50 urodziny świętował na boisku, nie zrezygnuje ze swej pasji. Jej początki pamięta Jerzy Hall, rocznik 1956. – Poznaliśmy się – wspomina – na asfaltowym boisku naszej szkoły – I LO w Gdańsku. Łączyła nas nieodwzajemniona miłość do Lechii Gdańsk, która tułała się między drugą a trzecią ligą, ale miała wielu oddanych kibiców. Donald był współzałożycielem pierwszego klubu kibica w Polsce i autorem hymnu Lechii, do którego napisał słowa na melodię „Międzynarodówki”.
Pierwsze mecze w kręgu opozycji rozgrywali jeszcze przed Sierpniem. Na przykład w lipcu 1980 r. Ruch Młodej Polski zmierzył się z Wolnymi Związkami Zawodowymi. Jednej bramki bronił Aleksander Hall, drugiej Lech Wałęsa. Miesiąc później polityka wyparła piłkę. Do czasu stanu wojennego. Wtedy znów wrócili na murawę. – Te spotkania na boisku odbudowywały kontakty – uważa Maciej Płażyński.
Młodopolacy (bracia Hallowie, Rybiccy, Kamińscy) rywalizowali z liberałami (Tusk, Bielecki, Lewandowski). Oba te środowiska polityczne i piłkarskie spotkały się w spółdzielni Świetlik, której specjalnością były usługi wysokościowe. Pierwszy mecz jako spółdzielcy rozegrali w 1984 r. – Były wtedy środowiska, które scalał Kościół, nas przy wszystkich różnicach poglądów scalały spółdzielnia i piłka – konstatuje Płażyński, niegdyś prezes Świetlika. – Potem, w latach 90., piłka została, choć każdy poszedł w swoją stronę.
W latach 80., zawieszeni na linach, malowali kominy. Jeździli po całym kraju. Mieszkali w hotelach robotniczych. Było kawalerskie życie i alkohol. W przypadku Andrzeja Kowalczysa, który malował kominy podobnie jak Tusk, tego alkoholu było stanowczo za dużo. „Byłem na dnie – wyznał niedawno jednej z lokalnych gazet. – Alkohol wpędził mnie w głęboką depresję, a pracodawca odesłał na bezterminowy bezpłatny urlop. Przy życiu trzymała mnie tylko córka i piłka nożna. To ona mnie uratowała, a w zasadzie koledzy z boiska, którzy wysłali mnie na terapię”. Spółdzielcy spotykają się na boisku rokrocznie w samo południe w sylwestra. Grają według podziału: starzy – młodzi. A po meczu jest szampan, bigos i „robalówa”, miodowa nalewka, którą przynosi Robert Krygier, dziś pracownik firmy Atlas. W meczach już nie bierze udziału, ale przychodzi, żeby się spotkać. Jak wielu innych. – To chyba nieliczne chwile, kiedy Tusk rozmawia z Płażyńskim, a pisowcy dogadują się z platformersami – mówi Kowalczys.
Przyjaciele polityków
Na początku lat 90. zaczęli grać regularnie na stadionie gdańskiej AWFiS od 10.00 do południowych dzwonów w katedrze oliwskiej. Jedni mówili o drużynie Świetlika, inni Tuska, inni Płażyńskiego, jeszcze inni nazywali ich drużyną Urzędu Miasta Sopot, bo gra w niej prezydent Karnowski. Oficjalną nazwę Politycy i Przyjaciele wymyślił na początku 2000 r. Andrzej Kowalczys. Pod szyldem „Przyjaciół” kryją się bardzo różne osoby. Jest paru dawnych spółdzielców ze Świetlika, którzy nie porobili politycznych karier. Prowadzą firmy remontowo-budowlane, ktoś ma wesołe miasteczko w Łebie. Są też piłkarscy oldboye – Andrzej Marchel, były zawodnik Lechii Gdańsk, uczestnik sławnego meczu Lechii z Juventusem, oraz Witold Kulik – były zawodnik Stoczniowca. Tomasza Wołka, publicystę, zastąpił jego syn Marcin, gdyński radny, były judoka. Regularnie gra też w drużynie Tomasz Michalczewski, brat Dariusza, podobno niegdyś również utalentowany bokser, obecnie menedżer w firmie spalającej śmieci. Okazjonalnie przyłącza się sam Tiger.
Donald Tusk uchodzi za jedynego w zespole zwolennika mało efektownego futbolu niemieckiego. Ma opinię ambitnego, walecznego, nastawionego na cel, czyli zwycięstwo zespołu. Lubi grać sam, w pojedynkę. Ale gdy widzi, że się nie przebije, zaczyna współpracować. Gra jako napastnik, ale sprawdza się też, jeżeli trzeba wzmocnić pomoc czy obronę. Jeśli jednak nie idzie do końca tak, jak miało iść, to zaczyna się troszkę irytować. Pojawia się wtedy zwrot: Co się dzieje? – Dość agresywny, nie faulujący, ale też nie stroniący od ostrych wejść – charakteryzuje grę Tuska Maciej Płażyński. – Podobnie jak Bielecki nie lubi przegrywać, choć to mniej ujawnia. Może nie miota przekleństwami, ale po minie widać.
Właśnie piłkarski wizerunek Jana Krzysztofa Bieleckiego, defensywnego pomocnika albo środkowego obrońcy, wydaje się największą niespodzianką. Boiskowi koledzy mówią o nim z sympatią, lecz dosadnymi słowy: zbój, drapieżny, straszny zadziora. Opowiadają o jego rajdach przez całe boisko w pogoni za kimś, kto go sfaulował, żeby wymierzyć sprawiedliwość, czyli oddać wet za wet. Gdyby tym opisom nie towarzyszyło nazwisko, można by podejrzewać, że chodzi o Jacka Kurskiego, któremu na kilka lat przed odkryciem dotyczącym Tuskowego dziadka zdarzało się grywać w tej drużynie.
– Gra ostro i tyle – mówi o Bieleckim kapitan zespołu. – Zawsze, nawet w gorszej dyspozycji, chciałbym go mieć w drużynie. To jest zwycięzca. Często gra z drużyną Orłów Górskiego.
Filozoficznie lub metodycznie
Były premier grywa teraz okazjonalnie zarówno w Gdańsku jak i w Warszawie. Wycofał się natomiast Płażyński, jeden z trzech tenorów PO, z perspektywy boiska opisywany jako bardzo ambitny perfekcjonista, grający spokojnie, rozważnie, ale stanowczo. W 2003 r. zrezygnował z piłki. Zdarza się, że przyjdzie na mecz sylwestrowy, ale jako kibic. Oficjalny powód odejścia z drużyny – kłopoty z kręgosłupem – jest traktowany jako wymówka dyplomatyczna, bo zbiegł się w czasie z rozstaniem Płażyńskiego z Tuskiem i PO. – Wycofanie się Płażyńskiego z gry w piłkę było dla mnie niespodzianką, bo on to naprawdę lubił – mówi Arkadiusz Rybicki. – Większość z nas konfliktów i sporów nie przeniosła na tę płaszczyznę. Chyba zabrakło mu woli bycia dwa razy w tygodniu ze swym oponentem.
W związku z kontuzją przestał brać udział w meczach Janusz Lewandowski, były minister, teraz europoseł – szybki (wcześniej uprawiał lekkoatletykę), wytrzymały, nie dawał się ponieść emocjom. Kocie ruchy i zimna krew – w dużym skrócie określa go jeden z kolegów. Arkadiusz Rybicki, rocznik 1953, wrócił na boisko po wylewie.
Tomasz Arabski grywał w drużynie w latach 90. Podobno dobrze sobie radził. Potem zniknął na dość długo. Wrócił ze dwa lata temu jako zawodnik o „dużo większym obwodzie pasa”, ale jak na tę sylwetkę dość zwinny. Nie lamentuje, jak coś nie wyjdzie. Koledzy z zespołu uważają, że generalnie ma do futbolu filozoficzny stosunek. Czyli trawy gryzł nie będzie, co różni go od Sławomira Nowaka. – Tomek zaczął się pojawiać, jak trzeba było coś z Donaldem załatwić, porozmawiać – mówi jeden z zawodników. – Ale mam do niego sentyment z racji jego opozycyjnej drogi.
Arabski jest lubiany, a Nowak traktowany z rezerwą. Przez jednych dlatego, że jako rocznik 1974 nie miał okazji zaistnieć w opozycji, przez innych, bo gdy brał się za piłkę, jego umiejętności „odbiegały od wymaganych”. W tle tych uwag przewija się nieartykułowane wprost podejrzenie o koniunkturalizm. W Gdańsku ten zaufany współpracownik premiera, zaliczany do jego dworu albo pretorian, najczęściej grywał... przeciwko Politykom i Przyjaciołom jako prawy pomocnik w drużynie Młodych Demokratów. Sam ją stworzył. Z partyjnej młodzieżówki, której był liderem. Ale robi postępy. – Początkowo sprawiał wrażenie, że gra za karę – podśmiewają się w Politykach i Przyjaciołach. – Jak zaczął awansować politycznie, to się podciągnął, nie ma w nim takiej paniki.
Młodzież podeszła do piłki metodycznie, zaangażowała zawodowego trenera, wicedyrektora Centralnego Ośrodka Sportu w Cetniewie. Trening poprzedza każdy mecz. Potem Młodzi Demokraci przeważnie dostają w skórę od oldboyów ze swojej partii.
Boiska kontra salony
W Warszawie podczas wtorkowych i czwartkowych meczów do posłów piłkarzy z Gdańska dołączają posłowie PO z innych okręgów, a także pracownicy ministerstw. Na boisku trzęsie grą Grzegorz Schetyna. Ma opinię zawodnika walecznego, grającego na pograniczu faulu, takiego, któremu zależy na wygranej. To się podoba. Ale nie podoba się, że krzyczy, ochrzania kolegów z drużyny. Tego w zespole Polityków i Przyjaciół nie było.
Pozostaje pytanie, czy premier i jego otoczenie nie spędza na boisku zbyt dużo czasu, może to trochę zbyt chłopięce, infantylne? Czy nie gra w piłkę kosztem obowiązków? Maciej Płażyński, choć fanem Tuska nie jest, będzie bronił praw polityków do sportu: – Piłka, a szerzej sport, ruch to najlepszy sposób na stresy związane z polityką.
Andrzej Kowalczys słyszał opinię, że boiska to ich salony. Uważa, że premier powinien powiedzieć dziennikarzom otwarcie: tak, gram raz czy dwa razy w tygodniu w piłkę, bo chcę być wypoczęty, chcę być dobrym premierem, bo to przykład dla młodych ludzi. – Myślę – dodaje – że jak warszawka się z tym oswoi, to mu to odpuści.
– Jeśli ktoś z nas nie gra dziesięć dni, to czuje się starszy i wszystko go boli – tłumaczy poseł Rybicki. – To także dawka normalności dla człowieka, który żyje w innym świecie. Bo jeśli premier gra słabo, jest odsyłany na ławkę. Piłka to nasz nałóg. Może to dobrze, jeśli premier ma tylko takie nałogi.
Starają się jednak grać trochę bezpieczniej niż dawniej.