Jeśli popatrzeć z polskiej perspektywy, szkockie starania o niepodległość wyglądały co najmniej dziwnie. Naród, którego wizytówką były niegdyś waleczne górskie klany dowodzone przez niezłomnego Williama Wallace’a, dziś stawia na pokój, pragmatyzm i pojedynek na rzeczowe argumenty. Dlatego w tygodniach poprzedzających kluczowe referendum nie słyszeliśmy ani o separatystach, ani o kolaborantach. Emocji w tym wszystkim było stosunkowo niewiele, jakby obie strony uznały, że w obliczu dziejowych wydarzeń nie są one najlepszym doradcą. – Gdy obserwuję swoich szkockich przyjaciół w internecie, widzę, że to jest straszliwie żywy temat – przyznaje Grzegorz Bral, reżyser teatralny, który ostatnią sztukę „Return to the Voice” przygotowywał, zgłębiając tradycyjne pieśni gaelickie. – Przy tym to wszystko odbywa się przy dużym poziomie kultury politycznej. W moim odczuciu, zupełnie w Polsce nieobecnej. Kilka dni temu odwiedził mnie reporter i reżyser szkockiego oddziału BBC. Nawet on opowiadał żarliwie o konieczności uzyskania niepodległości. Twierdził, że to w zasadzie nieuniknione.
Ekonomiści prognozowali, że Szkocja poradzi sobie dzięki złożom ropy. Mniej optymistycznie sprawie przyglądał się sektor bankowy i producenci whisky. W świat poszła też informacja o politycznych preferencjach Szkotów. To wyjątkowy przypadek, gdy wśród zwolenników secesji dominują lewicowcy niezgadzający się z konserwatywną polityką Londynu oraz nacjonaliści sprzeciwiający się zbrojnemu zaangażowaniu w Iraku, płatnemu szkolnictwu i dystansowaniu się od Unii Europejskiej. Obie strony rzadko odwoływały się jednak do bogatej szkockiej kultury, choć to artyści opowiedzieli się po stronie niepodległości wyjątkowo jednomyślnie.
Poeta, który otworzył parlament
Pomimo trzystu lat obecności w Koronie Szkoci zachowali poczucie swojej narodowej odrębności.