Co o filmie Wojciecha Smarzowskiego mówi się na Ukrainie

Film, który nakręcił Wojciech Smarzowski – i który za tydzień dołączymy do POLITYKI – wdarł się z impetem w polsko-ukraińskie stosunki. I narobił w nich zamieszania. Co o „Wołyniu” mówi się na Ukrainie?

materiały prasowe „Wołyń” Smarzowskiego nawet w Polsce nie jest odczytywany jako ostrzeżenie przed nacjonalizmem, lecz jako bat na Ukraińców.

Wielu Polaków – nawet mocno proukraińsko nastawionych – twierdzi, że Smarzowski miał święte prawo przedstawić swoją wizję tego, do czego doszło na Wołyniu. Co my z tym zrobimy – inna sprawa. Inni mówią: ten film to zło. Brutalnie rozrywa niezagojoną jeszcze ranę. O „Wołyniu”, dodają, trzeba opowiadać, ale subtelnie, delikatnie. Brać pod uwagę wrażliwość obu stron. Obu stronom zadośćuczynić.

Na Ukrainie film mało kto widział: dystrybucji zakazano (nie pozwolono również na pokaz prasowy), ba, finansowe represje i ostracyzm dotknęły ukraińskich aktorów grających w filmie, ale podejście jest dość jednoznaczne: Polacy skomplikowane i delikatne sprawy pokazują w sposób jednostronny. I epatują przemocą w sposób karygodny. Siłowo forsują swoją wizję wydarzeń na Wołyniu i kiepsko pokazują ich kontekst.

Mało pojawiło się głosów wyważonych, jak ten Jurija Opoki ze strony Zaxid.net. Opoka zauważał, że „połowę scen i tortur, jakie zobrazował Wojciech Smarzowski w »Wołyniu«, opisał wcześniej prof. Jan Tomasz Gross w książce »Sąsiedzi«, tylko kaci byli innej narodowości”. „Tutaj też – pisał Opoka – odcinano głowy i grano nimi w piłkę, było i mordowanie kobiet w ciąży, i wrzucanie widłami niemowląt na rozżarzone węgle, i teatralna, całodzienna egzekucja całej wsi, i nawet udział księdza (...), który, co prawda, nie święcił noży. O tych podobieństwach pogromów i zabójstw wspominam nie po to, by zrelatywizować Holocaust czy zbrodnicze czystki na Wołyniu, ale po to, by pokazać, że »demon mordu i sadyzmu« pojawia się u człowieka niezależnie od narodowości”.

Ale starał się Opoka zrozumieć również polski punkt widzenia. „Nie wiadomo – pisał – czemu nie można potępić Kłyma Sawura i tych jego współpracowników, którzy ochoczo wykonywali zbrodnicze rozkazy.