Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Kultura

W szkole tego nie nauczą. Zestaw lektur obywatelskich dla najmłodszych

. . Ben White / Unsplash
W nowych podstawach programowych brak pochwały dla obywatelskich wartości. Więc trzeba ich szukać samodzielnie.

Rozpoczęcie kolejnego roku szkolnego za pasem, na forach i blogach trwają więc burzliwe rozmowy dotyczące reformy edukacji. Największe kontrowersje budzą zmiany w kanonie lektur (wykreślenie twórców o niewłaściwych inklinacjach politycznych), a także modyfikacja podstawy programowej nauczania historii (rezygnacja z historii powszechnej w IV klasie szkoły podstawowej na rzecz prezentacji panteonu wielkich Polaków).

Promowanie „patriotyzmu” rozumianego przede wszystkim jako kształtowanie tożsamości w oparciu o narrację o bohaterskich rodakach i identyfikację z narodowymi symbolami stanowi niebezpieczną konkurencję dla popularyzacji wychowania w duchu obywatelskich wartości.

.Wyd. Czarna Owca/mat. pr..

W obecnej sytuacji, pogrążenia w chaosie i dezinformacji, najlepszym rozwiązaniem wydaje się dobór odpowiedniej literatury dla dzieci na własną rękę. I choć na rodzimym rynku wydawniczym pozycje poświęcone zagadnieniom obywatelskim i społecznym (polityka, ekonomia, tolerancja, rasizm i przemoc, równouprawnienie kobiet i mężczyzn, emocje, cielesność i ekologia) ukazują się dopiero od kilku lat, to już dziś jest w czym wybierać.

Zapowiedziana na koniec września premiera przekładu światowego bestsellera „Opowieści na dobranoc dla młodych buntowniczek” (sfinansowanego z crowdfundingu), poszerzającego zaprezentowaną ofertę o perspektywę feministyczną, jest najlepszym przykładem coraz większego zainteresowania zaangażowaną książką dziecięcą. Oto nasz mały przewodnik po najciekawszych propozycjach.

Książki jutra

Twórcom hiszpańskiej serii „Książki jutra”, na którą składają się cztery tytuły: „Co to właściwie jest demokracja?”, „Oto jest dyktatura”, „Klasy społeczne istnieją” oraz „Kobiety i mężczyźni”, nie brakuje pomysłów, jak zainteresować najmłodszych czytelników życiem społeczno-politycznym. Za pomocą prostych analogii do realiów dziecięcego świata tłumaczą z pozoru nieprzystępną rzeczywistość dorosłych, w której demokracja jest po prostu placem zabaw, a dyktatura niewiele różni się od szkolnego dyktanda.

Po lekturze serii kilkulatek dowie się, że odmawianie komukolwiek prawa do samodzielnego myślenia i podejmowania decyzji pociąga za sobą poważne konsekwencje nie tylko dla jednostki, ale i całego społeczeństwa. W końcu upraszczając i posługując się stereotypami, krzywdzimy innych – nie dostrzegamy, że wszyscy są równi, bo różni nas przynależność do klasy społecznej: „siła, władza, pieniądze i kultura”, a także płeć, mimo że zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet są ludzie „ważni, mądrzy i dzielni”.

.Wyd. TAKO/mat. pr..

Możliwość łatwego moderowania lektury, któremu służy układ tekstu (proste zdania dotykające sedna skomplikowanych mechanizmów społeczno-politycznych, pobudzające wyobraźnię ilustracje oraz pytania sprawdzające zrozumienie tekstu, pomagające zainicjować dyskusję) czynią propozycję ciekawą dla dzieci i przydatną dla rodziców.

Seria pobudza i aktywizuje młodych czytelników (odpowiada możliwościom percepcyjnym dzieci w wieku przedszkolnym) – każdą część kończy notka zachęcająca do podjęcia własnej refleksji na wskazany temat, spisania jej i wysłania na adres wydawnictwa, a dorosłym udowadnia, że wykluczanie najmłodszych z rozmów o polityce i społeczeństwie jest nieuzasadnione.

W polskim przekładzie Tomasza Pindla, opublikowanym przez wydawnictwo Taco, konieczność zainicjowania tematyki obywatelskiej w hiszpańskiej literaturze dziecięcej (wejście kraju w okres demokratycznych przemian po dyktaturze generała Franco) porównywana jest do potrzeb polskiego rynku wydawniczego po 1989 r.

Bez tabu! – dla najmłodszych

Spośród wszystkich tytułów serii „Bez tabu” dedykowanej najmłodszym (5–9 lat) do najciekawszych należą: „Mała książka o przemocy” Pernilli Stalfelt (tłum. Iwony Jędrzejewskiej), szwedzkiej pisarki znanej z popularyzacji trudnych tematów w literaturze dziecięcej, oraz „Mała książka o rasizmie” Mamadou Diouf, Senegalczyka przebywającego w Polsce, założyciela fundacji Afryka inaczej.

Autorzy uświadamiają kilkulatkom, że przemoc może przejawiać się w różny sposób: w słowach, gestach, fizycznym kontakcie oraz że nie jest ona zawsze widoczna i oczywista, jak w przypadku niszczenia środowiska. Ciekawskich z pewnością zainteresuje, czym jest „brzydka trójka”, której należy się wystrzegać (dyskryminacja-stereotypy-uprzedzenia), i czy „Bambo” Juliana Tuwima to odpowiednia lektura dla zainteresowanych kulturą Czarnego Lądu. I choć pytań w trakcie lektury nasuwa się wiele, to na większość udzielić można następującej odpowiedzi: najważniejszy jest zawsze człowiek, a wszędobylska – głupota.

.Wyd. Czarna Owca/mat. pr..

Książki z „Bez Tabu” mają liczne walory edukacyjno-poznawcze, uczą rozróżniać bierność od tolerancji, rozpoznawać i nazywać zachowania szkodliwe społecznie. W końcu pokazują również dziecku, że rodzi się tolerancyjne i nienawykłe do używania przemocy, samo może decydować, czy takim chce pozostać, reagować na jej przejawy, a konflikty rozwiązywać pokojowo – drogą negocjacji.

Wydawana przez Czarną Owcę seria dla dzieci i młodzieży, współtworzona zarówno przez szwedzkie autorki, jak i polskich twórców zainspirowanych skandynawską wrażliwością, podejmuje największe spektrum kwestii uznawanych jeszcze do niedawna za kłopotliwe – od problemów przemocy i nietolerancji, po sprawy związane z ciałem i seksualnością, aż po kwestie dziecięcej samorządności.

W serii dla najmłodszych ukazały się również: „Mała książka o śmierci”, a także poświęcone ludzkiej fizjologii: „Mała książka o włosach” i „Mała książka o kupie”.

.Wyd. Czarna Owca/mat. pr..

Ekonomia (i polityka), głupcze!

Bogusia Janiszewskiego „Ekonomia: to, o czym dorośli ci nie mówią” oraz „Polityka” (o tak samo brzmiącym podtytule) odsłaniają arkana trudno dostępnej wiedzy nie tylko przed dziećmi (lekturę zaleca się czytelnikom od 9. roku życia), ale też dorosłymi pragnącymi uzupełnić braki.

Autor sugeruje, że ich nieumiejętność przekazywania wiadomości lub ich brak negatywnie odbijają się na znajomości tematyki ekonomiczno-politycznej wśród najmłodszych. Stąd tylko nieliczne dzieci wiedzą, o czym informuje duży licznik w centrum Warszawy, jak załatać dziurę budżetową oraz czym różnią się od siebie PIT, CIT, VAT, podatek od nieruchomości i akcyza, a także – co szczególnie istotne – jak włączyć się w politykę przed ukończeniem 18. roku życia.

Twórca pokazuje, że nie ma pytań banalnych (gdzie można dostać kiełbasę wyborczą?), tłumaczy wszystkie kwestie z niezwykłą dokładnością, między innymi to, czym jest umowa społeczna, jak zdobyć legitymację do sprawowania władzy oraz jakie znaczenie dla nas wszystkich mają Trybunał Konstytucyjny i niezależne media.

.Publikat/mat. pr..

W książkach Janiszewskiego, wydanych nakładem Publikatu, zagadnienia przedstawione są w sposób jasny i logiczny, korespondują z ilustracjami (Maxa Skorwidera), które pobudzają wyobraźnię i pozwalają na przyswojenie skomplikowanych treści. Autor, prywatnie ojciec kilkuletniego Stasia, upraszcza, powtarza, komentuje sytuacje z życia codziennego. Ukierunkowuje lekturę na dziecko – tworzy portrety ludzi o różnych światopoglądach, ukazuje przekrój sceny politycznej, grupując poglądy od prawa do lewa, przybliża tematy budzące wątpliwości, przedstawiając szanse i zagrożenia wynikające z wdrożenia konkretnego rozwiązania, np. wprowadzenia euro – i właśnie to stanowi największą zaletę jego publikacji.

Janiszewski nie zaniedbuje również dorosłych, pozostawia im pole do działania – zachęca do rozmów z dzieckiem na temat budżetu domowego, zaangażowania w sprawy „polityczne”, przyszłej firmy oraz społeczeństwa obywatelskiego.

.Publikat/mat. pr..

Bez tabu! – dla starszych

Ze wspominanej już serii „Bez Tabu”, tym razem dla najstarszych (9–15 lat), warto sięgnąć po „Małą książkę o demokracji” Sassy Buregren, szwedzkiej malarki i autorki dziecięcej (tłum. Iwony Jędrzejewskiej), czy „Małą książkę o tolerancji” Magdaleny Środy, polskiej filozofki publicystki.

Lektury wskazują nastolatkom, jak radzić sobie z problemami na różnych poziomach społecznej organizacji: rodziny, klasy, gminy, a także kraju i organizacji międzynarodowych. Ponadto przybliżają sylwetki osób uważanych za niekwestionowane autorytety w walce o prawa człowieka i przeciwko wykluczeniu społecznemu, tj. Sokratesa, Ghandiego, Elin Wagner (feministki, która wywalczyła Szwedkom prawo do głosowania), Eglantyne Jebb (brytyjskiej działaczki na rzecz praw dziecka), Iqbala Masiha (pakistańskiego chłopca, założyciela Frontu Wyzwolenia Pracujących Dzieci), Astrid Lindgren, a także Polaków: Janusza Korczaka, Jacka Kaczmarskiego.

Uświadamiają, jaki wpływ na torowanie drogi demokracji miały poglądy Johna Locke’a i Woltera oraz jak należy interpretować słowa: „Nie zgadzam się z twoim poglądami, ale do końca życia będę walczył o to, abyś miał prawo je głosić”.

.Wyd. Czarna Owca/mat. pr..

Pisarki zwracają uwagę na przemoc ukrytą w języku, negatywne skutki stereotypowego postrzegania innych, ale też na konieczność walki o lepszą rzeczywistość. Autorki nie poprzestają jedynie na wskazaniu problemów, ale sięgają głębiej – budują narrację skupiającą się na wydobyciu ważnych osiągnięć intelektualno-politycznych – pokazują czytelnikom, że szerzenie wartości demokratycznych od zawsze wiązało się z rozwojem wiedzy oraz włączaniem wykluczonych: kobiet, dzieci oraz nieuprzywilejowane klasy do społecznego dyskursu.

Propozycje Sassy Buregren oraz Magdaleny Środy to lektury ważne zarówno ze względów edukacyjnych, jak i społecznych – chodzi o zaszczepianie wrażliwości na kwestie marginalizowane w publicznej debacie, takie jak udział niepełnoletnich w demokracji, otwartość na „nienormatywną” tożsamość (więcej na ten temat w „Małej książce o homofobii” Anny Laszuk).

.Wyd. Czarna Owca/mat. pr..

Literatura feministyczna dla dzieci?

„Opowieści na dobranoc dla młodych buntowniczek” Eleny Favilli, włoskiej dziennikarki, oraz Franceski Cavallo, pisarki i reżyserki teatralnej, autorek pierwszego dziecięcego magazynu na iPada „Timbuktu Magazine”, tworzą historie stu niezwykłych kobiet, które zaistniały dzięki uporowi, sile i odwadze.

Poprzez lekturę czytelniczki zapoznają się z ważnymi postaciami nauki (Adą Lovelace – matematyczką, Ann Makosinski – wynalazczynią, Margaret Hamilton – inżynierką NASA), sztuki (Fridą Kahlo, Astrid Lindgren, Marią Callas), polityki (Ameenach Gurib-Fakim – maurytyjską prezydent i uczoną, Seon Duk – koreańską królową, Hillary Clinton) i sportu (Amną Al Addad – emiracką sztangistką, Ashley Fiolek – zawodniczką motocrossową, Lellą Lombardi – uczestniczką Formuły 1), a także wieloma innymi aktywistkami i odkrywczyniami.

„Opowieści” nie są wyłącznie kobiecą kroniką (na każdą sylwetkę składają się opowiadanie i portret), stanowią swoisty przewodnik, w którym każda z kobiet przedstawia swoją „prawdę” o otaczającej rzeczywistości, zachęca dorastające dziewczęta do podejmowania wyzwań i realizacji marzeń.

.Debit/mat. pr..

Propozycja włoskiego duetu okrzyknięta „najhojniej sfinansowaną oryginalną publikacją w dziejach crowdfundingu” jest nie tylko ciekawą lekturą o charakterze edukacyjnym, ale przede wszystkim ważnym projektem społecznym polegającym na przywracaniu na karty historii kobiecych opowieści i osiągnięć oraz wspieraniu dorastających dziewcząt w budowaniu poczucia własnej wartości.

Od początku lektury, kiedy spotykamy się z motywacyjnym hasłem: „Wyzwólcie marzenia, mierzcie wysoko, stawiajcie opór, a w chwilach zwątpienia pamiętajcie: macie rację”, przez porady udzielane ustami bohaterek, aż po kończącą „Opowieści...” zachętę do spisania swojej historii stworzenia portretu w panteonie sław, autorki wskazują, jak istotne jest wspieranie młodego człowieka w rozwijaniu pasji. Polska wersja książki w tłumaczeniu Ewy Borówki ukaże się nakładem wydawnictwa Debit.

Więcej na ten temat
Reklama

Czytaj także

null
Ja My Oni

Jak dotować dorosłe dzieci? Pięć przykazań

Pięć przykazań dla rodziców, którzy chcą i mogą wesprzeć dorosłe dzieci (i dla dzieci, które wsparcie przyjmują).

Anna Dąbrowska
03.02.2015
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną