Szanghaj przedwczoraj
Recenzja książki: Eileen Chang, "Czerwona róża, biała róża"
Eileen Chang w 1952 r. wyemigrowała z Chin do Hongkongu, by trzy lata później na stałe zamieszkać w Stanach Zjednoczonych. Jej twórczość w komunistycznych Chinach była zakazana, a że pisała w języku ojczystym, nie udało jej się przebić na Zachodzie. Wielką sławę zdobyła dopiero pośmiertnie. Do szerszej publiczności trafiła dzięki ekranizacji opowiadania „Ostrożnie, pożądanie”, dokonanej przez Anga Lee w 2007 r. „Czerwona róża, biała róża” to zbiór ośmiu opowiadań. Najlepsze z nich to tytułowe, „Złote kajdany” i „Miłość w pokonanym mieście”, ale i pozostałych nie można nazwać przeciętnymi. Ponadto wszystkie razem układają się w spójną całość. Tą całością są Chiny z pierwszej połowy XX w., sprzed rewolucji komunistycznej, ale już po upadku dynastii Qing. Głównym bohaterem opowiadań jest Szanghaj i jego mieszkańcy. Metropolia kurczy się tu jednak do rozmiarów niewielkiej sceny, na której rozgrywają się ludzkie dramaty.
Plastyczność opisu, przestrzeń gestów i niedomówień nadają prozie Chang teatralny charakter. Ukazuje świat, który na zawsze odszedł. Świat dawnych konwenansów, swatanych małżeństw, niepodważalnego patriarchatu, w którym kobieta może wybrać jedynie między rolą czerwonej róży (namiętnej kochanki) i białej róży (nieskazitelnej żony) lub popaść w szaleństwo, jak bohaterka „Złotych kajdan”. Gęstość emocji, zanurzona w opiumowym dymie fraza, wspaniała metaforyka i balzakowska celność obserwacji ludzkiej natury (np. „specyficzny rodzaj wdzięku, rodem z domu uciech”) wyróżniają Eileen Chang na tle współczesnej literatury.
Eileen Chang, Czerwona róża, biała róża, przeł. Katarzyna Kulpa, W.A.B., Warszawa 2009, s. 296