Autorytet z Autorytetem
Recenzja książki: Leszek Kołakowski, "Kościół w krainie wolności. O Janie Pawle II, Kościele i chrześcijaństwie"
Pomyślne proroctwa i pobożne życzenia na progu nowego pontyfikatu...” – taki tytuł nadał prof. Leszek Kołakowski (sam określający się wtedy „laikiem”) swemu komentarzowi do wiadomości o wyborze Karola Wojtyły na tron zwierzchnika Kościoła katolickiego. I, co znamienne, od razu postawił kluczowe, jak się do dziś okazuje, pytanie: o konflikt wartości cesarskich i papieskich. Równocześnie od początku zdawał sobie sprawę – w przeciwieństwie do wielu współczesnych krytyków Jana Pawła II czy katolicyzmu – z odmiennej natury Kościoła.
„Kościół nigdy nie udawał, że jest demokratyczny” – pisze Kołakowski. „Jest »antynowoczesny«, bo »nowoczesność« określiła sama siebie przede wszystkim przez antyreligijność” – dodaje. Nie przeszkadza mu to jednak w postawieniu do przemyślenia – również Janowi Pawłowi II – fundamentalnych kwestii (robił to zresztą nie tylko przez swoje, zebrane w tym tomie, teksty z lat 1978–2008, ale i bezpośrednio – podczas słynnych spotkań intelektualistów z papieżem w Castel Gandolfo). Choćby o istotę wolności – gdy podważa papieską tezę, że wolność „nie wyraża się w dokonywaniu wyborów przeciw Bogu” i „nie polega na zdolności wyboru między dobrem za złem, lecz na faktycznym wyborze dobra”.
Filozof dowodzi, że do istoty wolności należy także zgoda na wybór zła. Rozważa reguły, jakie winny obowiązywać w relacjach między Kościołem a „innowiercami”, czyli po prostu ludźmi o innych poglądach (tu akurat głównym adresatem wątpliwości jest Joseph Ratzinger) oraz z demokratycznym państwem i – generalnie – współczesnym światem. Tu istotne są zwłaszcza metody krzewienia zaleceń moralnych i prawd wiary. Wszystkie te refleksje są wciąż aktualne. Na dodatek Kołakowski pokazuje, z jaką klasą może być prowadzona dyskusja na tyleż poważne, co złożone i delikatne tematy – i to nawet z Janem Pawłem II.
Leszek Kołakowski, Kościół w krainie wolności. O Janie Pawle II, Kościele i chrześcijaństwie, Znak, Kraków 2011, s. 121