Kłamaliśmy i robiliśmy inne mało fajne rzeczy. Ale ci, którzy przyszli po nas, okazali się jeszcze gorsi” – to nie jest fragment z Johna le Carré. To z życia wzięte wyznanie byłego przedstawiciela handlowego. Aż strach pomyśleć, co takie słowa mogłyby kryć w ustach szpiega. I właśnie o tym jest „Subtelna prawda”. Najnowsza książka mistrza powieści szpiegowskiej. Mistrza, trzeba to od razu powiedzieć, honorowego, bo jego ostatnia prawdziwie mistrzowska powieść, „Wierny ogrodnik”, ukazała się prawie 12 lat temu. To co działo się później, jest jak anegdota, którą nie zawsze warto kończyć. Słabe i toporne. Na tym tle „Subtelna prawda” zyskuje. John le Carré znów sięga po swoją charakterystyczną urywaną frazę. Precyzyjnie buduje napięcie. Odwraca sytuacje, bo w świecie szpiegowskim rzadko kiedy rzeczy są takie, jakimi się wydają. Tyle komplementów. Nie jest to bowiem najlepsza książka tego autora. Przyzwyczaił nas do bardziej wyrafinowanych zwrotów akcji, skomplikowanej fabuły. I mniej oczywistych zakończeń.
Głównego bohatera w tej powieści nie ma, a w każdym razie trudno go wskazać. Oś fabuły jest świetnym wyjściem do naprawdę dobrej powieści szpiegowskiej. To prywatyzacja państwa. Państwa, które traci, a czasem nawet samo oddaje swoje kompetencje. Prywatne szkoły, prywatne więzienia. A po Iraku również prywatne armie. No i wreszcie nieubłagana prywatyzacja szpiegowania. Punktem zwrotnym jest akcja sił specjalnych połączonych z siłami specjalnymi prywatnej firmy. Z punktu widzenia byłego pracownika brytyjskiego wywiadu musi to być coś okropnego. Żądne pieniędzy osiłki, które sięgają po tak subtelne narzędzie jak szpiegowanie. Tyle że subtelna gra to może była kiedyś. Dziś jest, jak jest. A jak jest, najlepiej można dowiedzieć się z Wikileaks albo z materiałów Snowdena. Na tym tle, niestety, fabuła „Subtelnej prawdy” wydaje się zbyt naiwna.
John le Carré, Subtelna prawda, przeł. Paweł Korombel, Wydawnictwo Sonia Draga, Katowice 2013, s. 368
Książka do kupienia w sklepie internetowym Polityki.