Krytyk na tle
Recenzja książki: „Już trudno. Z Andą Rottenberg rozmawia Dorota Jarecka”
O takich książkach mawiało się niegdyś, że rzucają losy człowieka na szerokie tło polityczne i historyczne. To jednak nie powieść, a na szerokie tło rzuca się osobiście i dobrowolnie (choć z wydatną pomocą rozmawiającej z nią Doroty Jareckiej) Anda Rottenberg. Śledzimy więc losy najbardziej chyba wpływowej postaci polskiej sztuki ostatnich dekad, od czasów studiów, przez nabierającą przyspieszenia zawodową karierę, po ostatnie lata działań w roli wolnego strzelca. Rozmawiają ze sobą dwie historyczki sztuki, więc dominują wątki profesjonalne: opinie o środowisku i jego częściach składowych, przypomnienia poszczególnych artystów i wydarzeń artystycznych – niekiedy fascynujących, jak słynne wystawy w Zachęcie, które przyczyniły się do dymisji Rottenberg z funkcji dyrektora tej placówki. Są tu też kulisy powstawania Muzeum Sztuki Nowoczesnej czy głośnej berlińskiej wystawy „Obok”. A wszystko to przefiltrowane oczywiście przez silną osobowość głównej bohaterki.
Wydaje się, że te fragmenty książki mogą najbardziej zainteresować tych, którzy ze sztuką współczesną są za pan brat i dobrze wiedzą, kim byli Juliusz Starzyński, Włodzimierz Borowski czy Gruppa. Zwyczajnego czytelnika bardziej zajmą z pewnością te części rozmowy, które pokazują zderzenie ambitnej intelektualistki z systemem, ujawniające, jak system wciągał w swe tryby człowieka. Nie zawsze oznaczało to jakieś totalitarne osaczenie, ale po prostu potrzebę zmagania się z mało racjonalną rzeczywistością w kwestiach dnia codziennego: mieszkania, pracy, funkcjonowania rodziny. To są doskonałe wspomnienia, opowiadane bez patosu, bez potrzeby tworzenia indywidualnej mitologii, a równocześnie ujawniające prawdę o kolejnych epokach, gdzieś pomiędzy latami 60. XX w. a pierwszą dekadą XXI w. Trudno się jednak oprzeć wrażeniu, że Rottenberg dawkuje zasoby swojej pamięci i o wielu sprawach nie opowiada. Czyżby szykowała się jeszcze jedna książka?
Już trudno. Z Andą Rottenberg rozmawia Dorota Jarecka, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2014, s. 192