Moczarski bez patosu
Recenzja książki: Anna Machcewicz, "Kazimierz Moczarski. Biografia"
"Rozmowy z katem” Kazimierza Moczarskiego należały do najważniejszych książek, jakie wyszły w czasach PRL. To rozmowy byłego szefa Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK z katem warszawskiego getta Jürgenem Stroopem, których odtworzony zapis opublikowany został – najpierw we fragmentach potem w całości – w połowie lat 70., po wielu latach zabiegów, podchodów i prób. Władza miała z tą książką ten podstawowy problem, iż do uwiecznionego w dziele spotkania doszło w jednej wspólnej celi w polskim więzieniu, w którym Moczarski przesiedział jedenaście lat, poddany niezwykle okrutnemu śledztwu, co po wyjściu na wolność w 1956 r. dokładnie zrelacjonował.
Anna Machcewicz, która z „Rozmowami...” zetknęła się jeszcze w szkole, odtworzyła biografię ich autora, jak się okazuje, słabo jednak do tej pory znaną, przesłoniętą niejako tą niezapomnianą książką. Nie kryje podziwu dla swojego bohatera, ale narrację prowadzi w sposób bardzo zdyscyplinowany i daleki od patosu. Jest to przy tym praca, łącząca w sobie warsztat historyka-badacza, który penetruje archiwa i sprawnie panuje nad tak zwaną literaturą przedmiotu, jak też dziennikarza, śmiało wywołującego nowe źródła, a przede wszystkim zbierającego relacje od świadków historycznych wydarzeń i od innych autorów, sięgającego także do zasobów prywatnych, jeśli jest to możliwe.
Nie uczą tego na uniwersytetach, ale coraz bardziej oczywiste staje się to mianowicie, że opowiadanie historii wymaga od historyków umiejętności słuchania opowiadań, a nie tylko czytania dokumentów.
Anna Machcewicz, Kazimierz Moczarski. Biografia, Wydawnictwo Znak, Kraków 2009, s. 342