Greg Chaitin to genialny samouk, który w wieku kilkunastu lat, niezależnie od reszty świata, dokonał odkryć, które umieściły go w samym centrum dyskusji o filozofii matematyki. Jeszcze przed osiągnięciem pełnoletności sformułował algorytmiczną teorię informacji, ujmującą w ramy ilościowe pojęcia prostoty i złożoności. Jako jeden z pierwszych na świecie użył idei komputera do badania granic i struktury ludzkiej wiedzy.
Urodzony w 1947 roku w Argentynie Amerykanin zawsze bardziej dbał o swobodę działania niż o ustabilizowaną, progresywną karierę akademicką. Nie został szacownym profesorem. Jedyne tytuły naukowe, jakie można mu dziś przypisać, to tytuły honorowe. Chaitin zakotwiczył się w IBM Research Centre pod Nowym Jorkiem. Ta wyjątkowa, działająca w modelu komercyjnym instytucja objęła swoim mecenatem kilku wybitnych uczonych między innymi także Chaitina. Nie dbając o modę i nie dbając o system, badał jedne z najbardziej zagadkowych obszarów matematyki, te graniczące z filozofią. Badał matematykę matematyk - meta-matematykę.
W ciągu ostatnich paru lat Chaitin, wspierany przez swoją partnerkę życiową Virginię Chaitin, filozofa, badaczkę socjologii nauki oraz historii interdyscyplinarności, sformułował teorię, o której mówi tak: W platońskim świecie idei próbuję odnaleźć najprostszy system symulujący albo emulujący ewolucję darwinowską. Chodzi o najprostszy zestaw ewoluujący za sprawą doboru naturalnego - o najprostszą pitagorejską formę życia.
Dlaczego tym właśnie zajął się Chaitin? Ano dlatego, że każde myślenie, którego nie sposób zmatematyzować, wydaje się mu, matematykowi, nieco mętne. A biologia jest przykładem takiego właśnie myślenia. Darwinowska teoria doboru naturalnego wydaje się wspaniale słuszna, niemal wszechobejmująca, ale jednocześnie zdaje się pozostawać poza zasięgiem matematyki. I to właśnie, w najogólniejszym i typowo dla niego bezczelnym zarysie, chce zmienić Chaitin.
Film jest zapisem spotkania z Chaitinami niedługo po tym, jak metabiologia została ogłoszona światu. Nie ma pewności, jakie będą jej dalsze losy - nie wiemy, czy przepadnie bez wieści, czy stanie się punktem wyjścia dla innej, bogatszej teorii, leżącej bliżej prawdy. Mamy więc rzadką okazję przyjrzeć się nauce in statu nascendi, w trakcie kształtowania - i z dala od akademickich mód i zależności.
Do spotkania doszło na maleńkiej wyspie Paqueta, administracyjnie należącej do metropolii Rio de Janeiro, a w praktyce leżącej jakby w równoległym wymiarze czasu i przestrzeni. Jak mówią na co dzień mieszkający w zakorkowanym śródmieściu Chaitinowie, to ich filozoficzne ustronie.
***
„Przeciw metodzie” jest jednym z filmu z cyklu „Pionierzy”. Jego pomysłodawcą, ale też twórcą wszystkich filmów jest dziennikarz działu naukowego POLITYKI i autor powyższego tekstu Karol Jałochowski. Dzięki wrodzonej pasji do nauki, niebywałej konsekwencji i olbrzymiej pracy udało mu się dotrzeć do najwybitniejszych uczonych współczesnego świata i sfilmować ich samych oraz zebrać ich poglądy w sposób nietrywialny, możliwie daleki od uczelnianego gabinetu i sali wykładowej.
Poszczególne odcinki cyklu przedstawiają najbardziej frapujących myślicieli naszych czasów, pionierów, ludzi przekraczających granice dziedzin i obszarów nauki, działających na krawędzi poznania, stawiających pytania absolutnie fundamentalne – a dotyczące natury rzeczywistości, istoty umysłu oraz wolnej woli czy stosunku nauki i wiary. Każdy z odcinków serii „Pionierzy” dedykowany jest jednemu uczonemu i stanowi rozszerzony zapis spotkania z bohaterem w wybranym i wskazanym przez niego miejscu, wzbogaconym o archiwalia (zdjęcia, fragmenty filmów itp.) i materiały prywatne.
Wśród bohaterów pierwszej części „Pionierów” znaleźli się wspomniany już Gregory Chaitin (z żoną Virginią), Daniel Dennett (filozof umysłu), Roy Glauber (fizyk, współtwórca bomby atomowej), Julian Barbour (fizyk i historyk nauki).
Seria filmowych dokumentów została wyprodukowana przez POLITYKĘ przy wydatnym wsparciu Centre for Quantum Technologies, należącego do National University of Singapore i kierowanej przez Artura Ekerta instytucji naukowej patronującej całemu naszemu międzynarodowemu przedsięwzięciu.
Pokaz filmu „Przeciw metodzie” odbędzie się w najbliższy poniedziałek 20 lipca o godz. 21.30, w ramach wydarzeń organizowanych na Placu Defilad (więcej informacji pod tym linkiem). Patronem Medialnym wydarzenia Miasto i Ogród jest „Polityka”.