Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Nauka

Stary jak ryba

Rekiny to najdłużej żyjące kręgowce świata. Możliwe, że dożywają nawet 500 lat

Laura College / Unsplash
Rekiny przerażają, ale zarazem fascynują ludzi. Teraz przybył kolejny powód, by je podziwiać – sensacyjna wśród zwierząt długowieczność.
Rekin polarny schwytany przypadkowo przez załogę statku badawczego Pâmiut u wybrzeży południowo-zachodniej Grenlandii.©Julius Nielsen/AAAS Rekin polarny schwytany przypadkowo przez załogę statku badawczego Pâmiut u wybrzeży południowo-zachodniej Grenlandii.
Rekin polarny odpływa po wypuszczeniu ze statku badawczego Sanna.©Julius Nielsen/AAAS Rekin polarny odpływa po wypuszczeniu ze statku badawczego Sanna.
Rekin polarny u wybrzeży południowo-zachodniej Grenlandii.©Julius Nielsen/AAAS Rekin polarny u wybrzeży południowo-zachodniej Grenlandii.
Dwumetrowa samica rekina polarnego z wybrzeża południowo-zachodniej Grenlandii.©Julius Nielsen/AAAS Dwumetrowa samica rekina polarnego z wybrzeża południowo-zachodniej Grenlandii.
Rekin polarny w wodach zatoki Disko w południowej części Morza Baffina u zachodnich wybrzeży Grenlandii.©Julius Nielsen/AAAS Rekin polarny w wodach zatoki Disko w południowej części Morza Baffina u zachodnich wybrzeży Grenlandii.

Tekst ukazał się w POLITYCE w sierpniu 2016 r.

Pierwsze skojarzenie z najdłużej żyjącym organizmem to zapewne rośliny, a dokładnie drzewa. I słusznie, gdyż potrafią one rosnąć przez kilka tysięcy lat. A zwierzęta? Przypuszczalnie sporo zapytanych osób wskazałoby żółwie, potrafiące dożyć stu kilkudziesięciu lat. Ale to nie one są prawdziwymi rekordzistami.

Nie licząc żyjących nawet ponad tysiąc lat niektórych korali i gąbek, jednym z najstarszych znanych nauce zwierząt wodnych jest dość niepozorny organizm. Mierzy od kilku do kilkunastu centymetrów i występuje w wodach północnego Atlantyku oraz przyległych mórz, m.in. Bałtyku. Jego nazwa to cyprina islandzka (Arctica islandica) będąca gatunkiem małża. W 2013 r. naukowcom udało się znaleźć żywy okaz liczący najprawdopodobniej aż 507 lat.

A który spośród kręgowców (czyli, przypomnijmy, podtypu strunowców obejmującego kręgouste, ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki) dożywa najbardziej sędziwego wieku? Najnowszy numer prestiżowego tygodnika naukowego „Science” przynosi odpowiedź na to pytanie: rekordzistą jest rekin polarny (Somniosus microcephalus), czyli występujący najdalej na północ (m.in. w Oceanie Arktycznym) gatunek rekinów.

Międzynarodowa grupa naukowców kierowana przez Juliusa Nielsena z University of Copenhagen w latach 2010–2013 przebadała 28 samic pod kątem ich długości życia. Nie jest to proste, gdyż ze względu na specyfikę budowy biologicznej tych zwierząt nie da się określić ich wieku np. metodą analizy stopnia zwapnienia tkanek. Dlatego naukowcy użyli przede wszystkim radiowęglowych sposobów datowania (zawartości i proporcji izotopów węgla). Co ciekawe, jednym z pomocnych wskaźników okazały się radioizotopy pochodzące z próbnych wybuchów bomb termojądrowych (nazywanych również wodorowymi) przeprowadzane w atmosferze w połowie lat 50. XX wieku. Promieniotwórcze izotopy węgla dostawały się mórz i ciał żyjących w nich organizmów.

Rezultaty tych badań przyniosły sensacyjne wyniki. Samice rekinów polarnych (średnio większe od samców) mogą dożywać aż 392 (±120) lat (tyle liczył największy zbadany osobnik), a dojrzałość seksualną osiągają dopiero w wieku 156 (±22) lat.

To, że ryby te są jednymi z najdłużej żyjących kręgowców – przypuszczano, że osiągają wiek ok. 200 lat – domyślano się już od pewnego czasu. Zaobserwowano bowiem, że rekiny polarne – których typowa długość ciała wynosi 4–5 metrów – bardzo wolno rosną: maksymalnie centymetr rocznie, co wskazywało na długowieczność. Nikt jednak się nie spodziewał, iż okażą się rekordzistami wśród kręgowców – do tej pory za takowego uchodził wal grenlandzki (211 lat), czyli gatunek wieloryba również żyjący w wodach arktycznych i subarktycznych.

Być może wyniki opublikowane na łamach tygodnika „Science” wywołają jeszcze większe zainteresowanie naukowców rekinami polarnymi, których biologia nie jest dobrze poznana. Wiadomo, że są one dość wolne – pływają ze średnią prędkością 1,22 km/h, a najszybciej 2,6 km/h. Potrafią schodzić na głębokość co najmniej 1816 m i żywią się różnymi rybami oraz polują na foki (a ponieważ są od nich dwa razy wolniejsze, prawdopodobnie łapią śpiące w wodzie osobniki). Być może również nie stronią od padlinożerstwa. Zaobserwowano również, że rekin polarny jest gatunkiem jajożyworodnym (żyworodność lecytotroficzna), czyli, w dużym skrócie, samica nie składa jaj poza swoim organizmem, tylko zarodek rozwija się autonomicznie wewnątrz ciała matki. W jednym miocie na świat przychodzi do 10 osobników.

Surowe mięso rekina polarnego jest dla ludzi toksyczne ze względu na wysoką zawartość pewnego związku organicznego: N-tlenku trimetyloaminy, którego można się pozbyć poprzez gotowanie z kilkukrotną wymianą wody, suszenie lub proces fermentacji.

Ryby te są dużymi drapieżnymi rekinami, porównywalnymi pod względem wielkości z owianym ponurą sławą żarłaczem białym, nazywanym też rekinem ludojadem (Carcharodon carcharias). Mimo to nie odnotowano żadnego udokumentowanego przypadku ich ataku na człowieka. Najprawdopodobniej wynika to z faktu występowania rekinów polarnych w lodowatych wodach, w których ludzie często nie zażywają kąpieli.

Więcej na ten temat
Reklama

Czytaj także

null
Ja My Oni

Jak dotować dorosłe dzieci? Pięć przykazań

Pięć przykazań dla rodziców, którzy chcą i mogą wesprzeć dorosłe dzieci (i dla dzieci, które wsparcie przyjmują).

Anna Dąbrowska
03.02.2015
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną