Osoby czytające wydania polityki

„Polityka” - prezent, który cieszy cały rok.

Pierwszy miesiąc prenumeraty tylko 11,90 zł!

Subskrybuj
Społeczeństwo

Wygaszanie świeckości

Czy Polską tak naprawdę rządzi ePiSkopat?

Najnowszym przykładem mieszania sfery sakralnej ze świecką była kampania prezydencka. Najnowszym przykładem mieszania sfery sakralnej ze świecką była kampania prezydencka. Beata Zawrzel / Reporter
Przez Polskę od 1989 r. przetoczyły się już kilkakrotnie fale sporów i dyskusji o świeckości państwa. Teraz uderza kolejna, być może najważniejsza.
Religia w państwowej szkole ma status eksterytorialny. O treściach i formach nauczania decyduje Kościół. O obsadzie katechetów – biskupi. Państwo jedynie za to płaci.Rafał Michałowski/Agencja Gazeta Religia w państwowej szkole ma status eksterytorialny. O treściach i formach nauczania decyduje Kościół. O obsadzie katechetów – biskupi. Państwo jedynie za to płaci.
Warszawa, 28.07.1993, podpisanie konkordatu pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską, podpisują nuncjusz apostolski ksiądz arcybiskup Józef Kowalczyk i minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski. Stoją od lewej: prezydent Lech Wałęsa, premier Hanna Suchocka, marszałek Sejmu Wiesław Chrzanowski, marszałek Senatu August Jan Chełkowski, wicemarszałek Senatu Alicja Grześkowiak.Aleksander Keplicz/Forum Warszawa, 28.07.1993, podpisanie konkordatu pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską, podpisują nuncjusz apostolski ksiądz arcybiskup Józef Kowalczyk i minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski. Stoją od lewej: prezydent Lech Wałęsa, premier Hanna Suchocka, marszałek Sejmu Wiesław Chrzanowski, marszałek Senatu August Jan Chełkowski, wicemarszałek Senatu Alicja Grześkowiak.

Tekst został opublikowany w POLITYCE w sierpniu 2015 roku.

Spory o stosunki między państwem a Kościołem były i są bardzo gorące. Wielu ludzi Kościoła traktuje republikańską ideę świeckości państwa jako zatruty owoc oświeceniowego racjonalizmu, faktyczny atak na Kościół i katolicyzm, a więc na „fundament naszej tożsamości”. Jaskrawym przykładem takiej lękowo-agresywnej postawy są ostatnie ostrzeżenia i zagrożenie ekskomuniką (choć nie automatyczną, bo pozostającą w gestii ordynariusza) wobec byłego już prezydenta Komorowskiego i innych polityków głosujących wbrew stanowisku Kościoła w sprawie in vitro. Z zaznaczeniem, że teraz muszą „wyrazić żal za popełniony grzech, postanowić poprawę i dokonać zadośćuczynienia”.

Rada Prawna Episkopatu wezwała właśnie, by publicznie odwołali swoje poglądy, jeśli chcą przystępować do komunii świętej.

Między endecją a sanacją

Jeśli chodzi o kwestię neutralności światopoglądowej, dzisiejsza Polska pod wieloma względami przypomina II RP. Wówczas także spierano się o wybór modelu prawnego określającego stosunki między Kościołem a państwem. Partie lewicowe i mniejszości narodowe opowiadały się za rozdziałem związków wyznaniowych od państwa. Partie chadeckie, endeckie i Kościół były temu przeciwne. Biskupi w jednym z orędzi postulowali powrót do wzorów Konstytucji 3 maja, tak aby „Polska stała się prawdziwym królestwem Bożym na ziemi”. Zapisy przyjętej ostatecznie konstytucji marcowej były kompromisem. Z jednej strony wprowadzały rozwiązania państwa świeckiego – wolność sumienia i wyznania, oraz równouprawnienie bez względu na przynależność religijną. Z drugiej jednak Kościołowi katolickiemu został poświęcony osobny zapis, który stwierdzał, że katolicyzm będący religią przeważającej liczby ludności „zajmuje w państwie naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań”. Podpisany w 1925 r. konkordat był jedną z najbardziej korzystnych dla Kościoła umów, jakie Watykan zawarł po pierwszej wojnie światowej. Nauczanie religii obowiązywało we wszystkich szkołach, także prywatnych z prawami publicznymi, a na mocy rozporządzenia ministerialnego katechezę uzupełniono o obowiązkowe praktyki religijne, m.in. wspólne nabożeństwa, rekolekcje, spowiedź i komunię.

Pomimo silnej pozycji, którą Kościół zyskał na podstawie konkordatu, episkopat stale starał się zwiększyć wpływy i stan posiadania. Jak pisał w memoriale do Józefa Piłsudskiego minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego Gustaw Dobrucki: „Żądania Komisji Papieskiej idą tak daleko, że rzeczowa dyskusja z nimi staje się niemożliwa. Są one wyrazem nie istotnych potrzeb Kościoła jako organizacji wyznaniowej, a dążeń politycznych, zmierzających do ustalenia supremacji Kościoła w stosunkach wewnętrznych państwa, do zapewnienia Kościołowi potężnego czynnika w zakresie kształtowania się tych stosunków, wreszcie do materialnego uniezależnienia się go od państwa, choć kosztem tego ostatniego”.

Kler katolicki starał się wpływać na decyzje wyborcze obywateli, agitując z ambon na rzecz endecji. W 1930 r. ordynariusz łomżyński zabronił „pod grzechem ciężkim” oddawania głosu na socjalistów, PSL Wyzwolenie i Stronnictwo Chłopskie oraz na listy, na których „znaleźli się innowiercy lub katolicy nie budzący zaufania”. W II RP księża nie tylko starali się wpływać na kształt parlamentu, ale także w nim zasiadali. W Sejmie Ustawodawczym było 32 księży, tj. prawie 10 proc. posłów. Pełnili funkcje wicemarszałka, zasiadali w Komisji Konstytucyjnej.

PRL, jako państwo z założenia świeckie, przeszła długą drogę od ideologicznej walki z Kościołem do prób dialogu i pokojowego współistnienia. Konstytucja z 1952 r. stwierdzała wprost, że „Kościół jest oddzielny od państwa”. Władze przejęły z parafii księgi stanu cywilnego. Ograniczono, a później zlikwidowano nauczanie religii w szkołach. Wypowiedziano konkordat. Te działania stały się podstawą do późniejszego zadośćuczynienia Kościołowi już przez władze nowej Polski.

Tak zwany kompromis

W III RP zarysował się w kwestii świeckości niepisany kompromis historyczny między głównymi siłami prawicy i lewicy. Państwo nie ma być ani wyznaniowe, ani świeckie. Nie szkodzi, że się sacrum trochę pomiesza z profanum. Co komu przeszkadza uchwała Sejmu w sprawie kanonizacji Jana Pawła II, powieszenie krzyża w szkole czy urzędzie, lekcje religii? To w sumie zrobi dobrze i państwu, i społeczeństwu, które przecież deklaruje swoje przywiązanie do wiary i Kościoła… Dziś nawet ten kompromis, w którym państwo ma być „przyjazne” Kościołowi, się chwieje.

Pierwsza fala zmagań o model państwa po komunizmie ruszyła od razu po przełomie 1989 r. Nowej władzy o solidarnościowych korzeniach chodziło o wysłanie sygnału, że katolicy już nie są obywatelami drugiej kategorii i o wyrażenie wdzięczności Kościołowi za wsparcie, jakiego udzielał demokratycznej opozycji. Kościół sam zdefiniował formy tej wdzięczności: zażądał ustawowego zakazu przerywania ciąży i przywrócenia katechizacji w szkołach publicznych. Oba cele osiągnął. W 1990 r. ówczesny minister oświaty prof. Henryk Samsonowicz przywrócił katechizację drogą rozporządzenia.

Właśnie sprawa szkolnej katechezy jest idealnym przykładem taktyki stosowanej przez Kościół i reakcji władz na nią. Front był przesuwany stopniowo. Premier Tadeusz Mazowiecki pisał we wspomnieniach, że był bardzo zaskoczony postulatem episkopatu, by religia wróciła do szkół, ale ustąpił, bo w czasie trudnych reform chciał uniknąć konfliktu społecznego. Konflikt i tak wybuchł, ale gdy trochę ucichł, Kościół poszedł krok dalej i zażądał wpisywania oceny z religii na świadectwie. Żądanie spełniono. Potem upomniał się o pensje dla katechetów. Dostał. Władze uległy także w kwestii wliczania religii do średniej. Dopiero przy postulacie matury z religii powiedziały: nie, bo to jednak egzamin państwowy.

W efekcie sytuacja wygląda dziś tak, że religia w państwowej szkole ma status eksterytorialny. O treściach i formach nauczania decyduje Kościół. O obsadzie katechetów – biskupi. Państwo jedynie za to płaci. Ministerstwo Edukacji nie wie nawet, ilu uczniów uczęszcza na religię, bo tymi statystykami dysponuje Kościół, a władze przyjmują je na wiarę. W wielu przypadkach – zwłaszcza w małych miejscowościach – trudno już mówić o świeckiej szkole. Miejscowy proboszcz pełni funkcję ideologicznego patrona pilnującego, aby katolickie zasady były przestrzegane, także w pokoju nauczycielskim. Wszelkie uroczystości mają religijną oprawę, w piątki nie wolno urządzać zabaw, zakazane jest obchodzenie Halloween, we wszystkich klasach wiszą krzyże. Niedawno głośno było o sprawie czwartoklasisty, którego ojciec chciał wyjaśnić, czy lekcja matematyki na pewno musi zaczynać się modlitwą. Chłopiec został przez dyrektorkę oskarżony o demoralizację.

Wartości chrześcijańskie

Droga do „stopniowego eliminowania z polskiego porządku prawnego państwa neutralnego światopoglądowo” została otwarta już na początku transformacji, pisze Danuta Waniek, prawniczka, szefowa kancelarii prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, w zbiorze esejów o polskich podziałach politycznych „Orzeł i krucyfiks”. Po przywróceniu religii w szkołach następnym krokiem było podpisanie konkordatu pomiędzy Polską a Watykanem w ostatnich miesiącach rządu Hanny Suchockiej w lipcu 1993 r. Konkordat umacniał prawno-ustrojową pozycję Kościoła rzymskokatolickiego w państwie.

Proces ratyfikacji przeciągnął się wprawdzie aż do 1998 r., ale prezydent Kwaśniewski dokument podpisał, mimo poważnych zastrzeżeń zgłaszanych w publicznej dyskusji. Rząd Włodzimierza Cimoszewicza próbował wspólnie z Watykanem opracować deklarację wyjaśniającą, jak konkordat ma funkcjonować w realiach Polski demokratycznej i wieloświatopoglądowej. Pretekstem były odmowy pochówku na cmentarzach pod zarządem kościelnym osób kontrowersyjnych dla Kościoła (m.in. felietonisty POLITYKI Jerzego Waldorffa). Bez skutku.

W Sejmie RP I kadencji (1991–93) prawica katolicka przeprowadziła wpisanie do ustawy o mediach publicznych nakazu respektowania „wartości chrześcijańskich” oraz zakazu obrażania uczuć religijnych. Trybunał Konstytucyjny oddalił skargę w tej sprawie w 1994 r. Nie udało się natomiast Zjednoczeniu Chrześcijańsko-Narodowemu przeforsować całkowitego zakazu aborcji. W Sejmie II kadencji (1993–97), w której koalicję rządzącą tworzyły SLD i PSL, uchwalono złagodzenie ustawy antyaborcyjnej, dopuszczającej, pod warunkami, możliwość legalnego usunięcia ciąży z powodu ciężkiej sytuacji życiowej lub osobistej matki. Lecz prezydent Lech Wałęsa nowelizację skutecznie zawetował, a Trybunał Konstytucyjny (pod przewodnictwem Andrzeja Zolla) uznał w 1997 r. nowelizację za sprzeczną z ustawą zasadniczą. Kościół mógł odnotować kolejny sukces.

Gorzej poszło w kwestii samej konstytucji. Biskupi, księża i prawica zwalczali powstający w Sejmie projekt równie zaciekle, jak wcześniej forsowali zmiany prawne po myśli Kościoła w sprawach katechizacji i aborcji (a teraz prowadzą kampanie przeciwko „gender” i in vitro). Projekt sejmowy opracowany z udziałem posłów prawicy i ekspertów kościelnych był atakowany jako rzekomy spisek przeciwko Polsce i zamach na wolność Kościoła i wiary katolickiej. Ówczesny lider Solidarności i prawicy Marian Krzaklewski apelował do Kościoła, aby ogłosił Chrystusa królem Polski i w ten sposób uratował ojczyznę przed „nową nawałą bolszewicką”. Prymas Glemp nie usłuchał, ale też odmówił udziału w ceremonii podpisania konstytucji przez prezydenta Kwaśniewskiego 16 lipca 1997 r.

Polska konstytucja nie nazywa państwa „świeckim”, lecz nie nazywa go także katolickim. Nie nazywa go „neutralnym”, ale mówi (art. 25) o „bezstronności” władz państwowych w kwestiach religijnych i światopoglądowych oraz o poszanowaniu autonomii państwa i Kościołów oraz ich wzajemnej niezależności jako zasadach kształtowania stosunków między nimi. Te zasady są jednak wciąż podważane w debacie i w praktyce. „Postulat zupełnego oddzielenia państwa od Kościoła jest u nas po prostu sztuczny i oparty na fałszywych przesłankach” – twierdzi na łamach „Gazety Wyborczej” ks. dr Marek Łuczak. „Jedną z nich jest nauka o neutralności państwa, która ma charakter iluzoryczny, bo w świecie wartości nie ma neutralności”.

Najnowszym przykładem mieszania sfery sakralnej ze świecką była kampania prezydencka. Propisowski dominujący odłam Kościoła poparł rywala Bronisława Komorowskiego. Andrzej Duda nazajutrz po wygranej odwiedził Jasną Górę. Polityczny mentor Dudy, Jarosław Kaczyński, jest w częstochowskim sanktuarium regularnym gościem, fetowanym tam przez wiernych, gospodarzy paulinów i ojca Rydzyka.

Dziękując biskupom za wsparcie „modlitewne”, Kaczyński oświadczył z Jasnej Góry (12 lipca), że Andrzej Duda i Beata Szydło nie są głusi na „wszystko, czego naucza Kościół, co jest fundamentem naszej wiary i polskości. Bo nie ma w Polsce innej nauki moralnej niż ta, którą głosi Kościół”. Nieważne, że to nieprawda. Polska wydała wielu wybitnych przedstawicieli wyznających inne systemy wartości. Ważne, żeby wypaść w oczach Kościoła na obrońcę Polski katolickiej i ciągnąć z tego profity polityczne, wywołując konsternację obywateli niekatolików.

Państwo wyznaniowe?

Dziś prawica otwarcie odwołuje się do idei państwa katolickiego. Może nie takiego, o jakim przed wojną marzył Obóz Narodowo-Radykalny, ale wyrazistego ideologicznie. Słabnąca lewica, porażona przegraną laickiego ruchu Janusza Palikota, woli się angażować w walkę z wypaczeniami naszego kapitalizmu niż w walkę o poszanowanie konstytucyjnych zasad w relacjach państwo–Kościół, które sama współtworzyła. Zresztą stara gwardia lewicy dobrze pamięta sromotną przegraną Polski Ludowej z prymasem Wyszyńskim i papieżem Wojtyłą w walce o rząd nad duszami.

W żadnym europejskim państwie demokratycznym, także kulturowo katolickim, zażyłość polityków z Kościołem instytucjonalnym nie manifestuje się tak ostentacyjnie jak u nas. Prawica nie widzi w tym niczego złego. Zresztą Jarosław Kaczyński u początków swej politycznej kariery nie był tak zdecydowanie prokatolicki i prokościelny, jak jest dzisiaj. Zastanawiał się nawet, czy nie budować partii chrześcijańsko-demokratycznej w stylu demokracji zachodnioeuropejskich. Ostatecznie postawił na ludowy katolicyzm pod przewodem Kościoła. Uznał, że w Polsce da to większe szanse wyborcze niż program chadecki. Elementy tego programu przyjęła też Platforma Obywatelska.

To, że Kaczyński zrezygnował z budowy partii chadeckiej na rzecz narodowo-katolickiej, było wyborem strategicznym, a nie tylko grą taktyczną. Ale skazało go to na rolę trybuna tradycjonalizmu mającego niewiele wspólnego z nowoczesnym konserwatyzmem. To mu dało popularność w Kościele i jednej trzeciej społeczeństwa, ale ustawiło jego obóz polityczny w dwuznacznej – w Polsce i w Europie – roli przeciwnika modernizacji. Także w relacji Kościół–państwo.

Od reform soborowych w połowie ubiegłego wieku Kościół przeniósł swoje zainteresowanie sprawami państwa na zainteresowanie sprawami społeczeństwa. Nie u nas. W Polsce Kościół, z nielicznymi elitarnymi wyjątkami, traktuje reformy soborowe tak samo nieufnie jak polska prawica (i twarda lewica) traktuje Unię Europejską. Abp Stanisław Gądecki, szef Konferencji Episkopatu, zasłynął ostatnio słowami, że Kościół jest w państwie tym, czym dusza w ciele człowieka. Przekonywał również, że państw „neutralnych” światopoglądowo w istocie nie ma. Tym samym tropem podążał były wiceminister sprawiedliwości Michał Królikowski, gdy podkreślał, że neutralność to nie to samo co zapisana w konstytucji bezstronność.

Jak zauważyła prof. Ewa Łętowska podczas debaty o świeckim państwie, zorganizowanej przez „Kulturę Liberalną”, konflikt między państwem a Kościołem jest wpisany w naturę tych instytucji, jednak rozwiązania prawne przyjęte przez Polskę skazują tu państwo na porażki. „Zasadniczy błąd polskiej regulacji polega na tym, że u nas niczego nie dopowiada się do końca, wyznając zasadę, że »potem się zobaczy«” – mówiła. Skutkiem takiego podejścia jest system, w którym w razie wątpliwości strony mają się dogadywać, a to byłoby możliwe, gdyby strony były równe. Państwo jest słabsze od Kościoła, a gdy władza jest słaba, silniejszy bierze, co chce.

Słabość państwa widać w sposobie, w jaki realizowany jest konkordat. Państwo nie tylko spełnia zapisaną w nim długą listę kościelnych postulatów; spełnia ją z nawiązką. Płaci za katechezę, choć w konkordacie nie ma o tym mowy, finansuje „papieskie” wydziały teologiczne; hojnie (i często bezprawnie) tzw. Komisja Majątkowa prowadziła zwrot mienia kościelnego; państwo przyznało kapelanom wojskowym status oficerski z odpowiednią pensją i emeryturą, a kapelani szpitalni zaliczani są do grupy stałych pracowników wraz z merytoryczną kadrą kierowniczą.

Dotyczy to wielu innych instytucji. Kłopot może być choćby z adopcją dziecka, bo władze lokalne chętnie pozbywają się ośrodków adopcyjnych, przekazując je fundacjom lub instytucjom katolickim. Dziś już jedna czwarta placówek to ośrodki katolickie. A to oznacza, że na wstępie należy dostarczyć zaświadczenie od proboszcza, że jest się praktykującym katolikiem, świadectwo ślubu kościelnego i deklarację, że dziecko będzie wychowywane po katolicku. Podobnie „neutralny” charakter mają dotowane przez państwo, a prowadzone przez Kościół placówki opiekuńcze, wychowawcze czy domy spokojnej starości.

Obecna fala sporu o świeckość państwa, która właśnie przetacza się przez Polskę, ma wyjątkowy charakter, zapewne pobudzony nadzieją na rychłe „odzyskanie władzy” przez partię jawnie promującą się jako „katolicka”. Wypowiedzi hierarchów są ingerujące jak nigdy przedtem. Ale wydaje się, że ta nadaktywność jest także podszyta lękiem. Paradoksalnie Kościół w istocie traci wpływy społeczne, a zyskuje polityczne. Proces laicyzacji, powoli, ale się dokonuje. Liczba uczestników niedzielnych mszy po raz pierwszy spadła poniżej 40 proc. deklaratywnych katolików, spada też liczba powołań; ludzie, którzy deklarują się jako katolicy, odrzucają naukę Kościoła w wielu kwestiach etycznych, traktując religię jako rodzaj obyczajowego konwenansu (POLITYKA 11). Skoro perswazja nie działa, episkopat próbuje wymusić posłuszeństwo za pomocą prawa stanowionego. Włącza się więc w grę o władzę. Pokazuje to choćby potężna awantura wokół antyprzemocowej konwencji Rady Europy, zupełnie niewspółmierna do zapisanych w niej treści (to wtedy wykreowano diabła o imieniu Gender). Hierarchowie mówili o końcu cywilizacji, zamachu na rodzinę i Kościół. Chodziło o to, że politycy nie posłuchali, zamiast jak zwykle ustąpić dla świętego spokoju.

Takich przypadków jest ostatnio więcej: dopuszczenie do obrotu bez recepty pigułki „dzień po” (bynajmniej nie wczesnoporonnej), ustawa o in vitro czy ostatnio ustawa o uzgodnieniu płci. PiS zapowiada, że gdy dojdzie do władzy, to przy wsparciu nowego prezydenta te „liberalne” ustawy zmieni. Nie zmieni jednak faktu, że w dorosłe życie wchodzą kolejne roczniki, które nie pamiętają PRL i nie mają wobec Kościoła długu wdzięczności. I nawet jeśli głosowali na Andrzeja Dudę, a w wyborach poprą PiS, to nie oznacza zgody na klerykalizację państwa.

Bezstronne czy świeckie?

Państwo, które toleruje niezgodne z prawem zawieszenie krzyża w sali posiedzeń sejmowych, finansuje uczelnie i świątynie katolickie, dotuje harcerstwo wyznaniowe, wyjmuje spod kontroli publicznej finanse Kościoła i restytucję kościelnego majątku, nie jest „bezstronne”. Zdradza objawy uległości względem Kościoła, obojętne, czy z powodu silnych przekonań politycznych czy ich cynicznych kalkulacji. Tymczasem – przypomnijmy – nasza konstytucja nie przyznaje żadnej organizacji wyznaniowej statusu uprzywilejowanego Kościoła państwowego. Kościół rzymskokatolicki ma u nas przywileje w ustawach sejmowych i konkordacie, ale nie w konstytucji.

Nie rozdzieliliśmy religii od państwa tak ostro jak Amerykanie, którzy jednocześnie stworzyli całkowicie wolny rynek idei i ruchów religijnych. Ani tak radykalnie jak programowo laicka Francja. Wybraliśmy wariant niejasny, podatny na różne interpretacje i choćby dlatego trudny do zreformowania (zwłaszcza że to wymaga posiadania większości konstytucyjnej). Kościelni eksperci korzystają z tej niejasności, odrzucając zarzuty, że konkordat uprzywilejowuje Kościół rzymskokatolicki, gdy w istocie jest on po prostu partnerskim traktatem międzynarodowym.

Kościół coraz wyraźniej ustawia się w roli ciała zewnętrznego wobec demokratycznego państwa, sędziego moralności publicznej oraz ustroju i praw Rzeczpospolitej pod kątem ich zgodności z prawem Bożym definiowanym wszakże przez Kościół. Na tym polega obecna trzecia fala sporu o rozumienie i praktykowanie świeckości państwa. Politycy mający zdanie odrębne milczą w obawie, że zostaną napiętnowani jako wrogowie religii. To w tym kontekście publicyści POLITYKI, Mariusz Janicki i Wiesław Władyka, apelowali do nich już w 2009 r.: „Stańcie się partnerami Kościoła, a nie wykonawcami. Nie bójcie się”.

Ale obawy się nasilają. Prawica pisowska szykuje się do przejęcia władzy. Ma już prezydenta, który ostentacyjnie podkreśla swe gorliwe przywiązanie do wiary i nauczania biskupów, energicznie walczy o większość konstytucyjną w nowym parlamencie (projekt konstytucji autorstwa PiS zaczyna się od formuły „W imię Boga Wszechmogącego…”). Jeśli partia ta ten cel osiągnie, trzeba się liczyć z próbami unieważnienia ustawy o in vitro, zaostrzenia ustawy antyaborcyjnej, zamrożenia prac sejmowych nad ustawą o związkach partnerskich, „rekatolizacji” mediów publicznych i publicznej oświaty, klerykalizacją państwowych ceremonii i instytucji oraz innymi formami odwdzięczenia się przez nowy obóz rządzący Kościołowi za jego polityczne poparcie. Ten czas i te wybory zdecydują o tym, jaki model państwa powstanie na lata.

Naszym zdaniem

Rozdział Kościoła od państwa, przy zachowaniu partnerskich relacji, jest czymś oczywistym w liberalnej demokracji. Gwarancje dla swobód religijnych są pożądane. Jednak faktyczna dominacja Kościoła nad państwem i prawem jest dziś kompletnym anachronizmem. Głos biskupów w kwestiach moralnych, społecznych, a nawet ekonomicznych nie jest czymś niezwykłym, bo są oni pełnoprawnymi obywatelami, chodzi jednak o to, aby państwo nie wyróżniało automatycznie tego głosu na tle innych opinii i podejmowało decyzje uwzględniające różne racje, poglądy i wrażliwości. Doświadczenie historyczne uczy, że konflikty na tle religijnym i światopoglądowym łatwo jest wywołać, ale trudno opanować ich destrukcyjne skutki dla państwa i społeczeństwa. Także, w konsekwencji, dla samego Kościoła.

Współpraca: Paweł Mrowiński

Polityka 33.2015 (3022) z dnia 11.08.2015; Społeczeństwo; s. 18
Oryginalny tytuł tekstu: "Wygaszanie świeckości"
Więcej na ten temat
Reklama

Czytaj także

null
Kultura

Mark Rothko w Paryżu. Mglisty twórca, który wykonał w swoim życiu kilka wolt

Przebojem ostatnich miesięcy jest ekspozycja Marka Rothki w paryskiej Fundacji Louis Vuitton, która spełnia przedśmiertne życzenie słynnego malarza.

Piotr Sarzyński
12.03.2024
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną