Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Społeczeństwo

Karolina chce do domu

Zły los molestowanych dzieci

Caleb Woods / Polityka
Nigdzie nie ma dla niej miejsca. Co innego gdyby była upośledzona, była przestępczynią. Ale nie jest... Tyle że podcina sobie żyły.

W lipcu 2003 r. rodzina zastępcza G. w jednym z powiatów pomorskich zgłosiła fakt moczenia nocnego oraz uporczywego smarowania własnymi odchodami wychowanków: Karoliny (8 lat) i Krzysztofa (5 lat). Dzieci trafiły do rodziny zastępczej, ponieważ policja systematycznie nakrywała ich biologiczną matkę na libacjach, a szkoła udowodniła jej bicie dzieci i brak opieki. Sąd powierzył pieczę nad rodzeństwem państwu G. Fakt smarowania połączony z pomniejszymi symptomami, takimi jak udawanie aktu płciowego przez pięciolatka, wskazywał, że dzieci mogły być w przeszłości ciężko molestowane.

1
Podejrzenia
sprawdziły się, a fakty, które ujawniono, zrobiły wrażenie na władzach powiatu, a nawet na nieskłonnej do rozczuleń wiejskiej rodzinie G. Tak się przynajmniej wydawało.

Mama Karoliny i Krzysztofa, osoba trzykrotnie rozwiedziona, oficjalnie samotna, wykonywała marnie płatną pracę monterki długopisów. Żeby dorobić na alkohol, nawiązywała znajomości z przygodnymi mężczyznami, którym oferowała swoje dzieci. Podczas libacji byli prowadzani do dziecięcego pokoju. Dzieci nie chciały współżyć dobrowolnie, więc mamie zdarzało się krzyknąć. W połowie 2003 r. było jasne, że zarówno Karolina, jak i Krzysztof byli wielokrotnie gwałceni przez kilku mężczyzn. Nagrywani na wideo. Proceder trwał dwa lata. Ruszyło śledztwo, przesłuchano matkę, która wkrótce trafiła do więzienia. Wiadomość o dzieciach zelektryzowała media.

2
Pech
towarzyszył dzieciom, od kiedy trafiły do systemu pomocy społecznej. Na przykład: pani G., matka zastępcza, odwiedzała psychiatrów, a gdy zalecali oni terapię, czułość i pracę z zaburzonymi dziećmi, rozczarowana zmieniała specjalistę. Nie miała cierpliwości. Pociągał ją raczej wątek kryminalny: znajdowanie kolejnych świadków gwałcenia, rola oskarżyciela posiłkowego oraz zgadywanie, ile lat odsiadki dostanie wyrodna matka (wyrok z czerwca 2004 r.: 10 lat). Także możliwość wystąpienia przed kamerą w jednej ze stacji telewizyjnych, która obiecała pomoc finansową w zamian za występ. Szczegółowo obfilmowano rodzeństwo i żałującą rodzinę G., wieś pękała z zazdrości. Dzięki temu Karolina i Krzysztof, gdy trafili już do domu dziecka w S., byli napiętnowani jako pornodzieci.

W 2006 r. nowa szefowa Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie zdecydowała, że państwo G. zupełnie się nie nadają. W kontaktach z powiatem matka zastępcza nazywała wychowanków wrednymi bachorami. Pojawiały się też donosy, że dzieci wykonują ciężkie prace w polu. Wreszcie, gdy zaczęły chodzić do szkoły, nauczyciel wf zauważył regularne pręgi. Można przypuszczać, że gdyby zamiast rodziny G., rodzeństwu trafił się opiekun cierpliwy, który miałby wsparcie doświadczonego traumatologa lub psychiatry, historia mogła mieć mniej tragiczny przebieg. Ale rodzin zastępczych jak na lekarstwo, przez sito prześlizgują się tacy jak G.

3
Pierwsze cięcie żył
zdarzyło się rok później. W 2006 r. Karolina i Krzyś mieszkają już w domu dziecka w S. Odwiedza je babcia. Jest czuła, płacze. Ale wizyty babci mają drugie dno, bo babcia nie może uwierzyć w winę córki. Psycholog, który przyjrzałby się uczuciom babci i czynom jej córki, z łatwością dostrzegłby tragiczne dziedzictwo. Mama, która pozwalała gwałcić własne dzieci, jest adoptowanym dzieckiem, które we wczesnym dzieciństwie zmuszał do współżycia biologiczny ojciec. Mama, powiedziałby psycholog, mści się na dzieciach za swoje cierpienie. Babcia wypiera winę adoptowanej córki. Chce, by dzieci odwołały zeznania. Tłumaczy: przez was mama gnije w więzieniu. Po tych wizytach dzieci przestają się odzywać do kogokolwiek.

Po kilku miesiącach sąd rodzinny ogranicza widzenia z babcią. Karolina i Krzysztof wydają się spokojniejsi. Następuje coś, co praktycy opieki nad dziećmi, które przeszły traumę, nazywają rozmrażaniem. Bezpośrednie zagrożenie ustępuje i mały człowiek czuje zręby bezpieczeństwa, na przykład nawiązuje kontakt z wychowawcą. Pojawia się wtedy ból nie do zniesienia. Człowiek wariuje, jest agresywny i bez kontaktu. Chciałby dowalić drugiemu, a jeśli nie może – dowala sobie. Karolina podcięła sobie żyły. Szpital, potem psychiatryk. To był pierwszy z 15 jej pobytów w tej instytucji.

4
Prawie adopcja.
Ponieważ matka straciła prawa rodzicielskie, dzieci zostały zgłoszone do adopcji. Powiat szukał nowych rodziców. Tłumaczył im, że dzieci są trudne, ale szukają ciepła. Był 2007 r., zgłosiła się rodzina z powiatu gotowa podjąć wyzwanie, zaczęła umawiać się na widzenia w S. Właśnie wtedy nastąpiło kolejne zderzenie wewnątrzsystemowe. Gdy opiekunowie byli już gotowi, szefowie domu dziecka zaczęli bardzo źle opowiadać im o dzieciach. Że są agresywne, skore do samookaleczeń, a dziewczynka niewychowana i arogancka. Dom dziecka znalazł już bowiem konkurencyjną rodzinę, we własnym powiecie, która także zaczęła się starać o dzieci. Zaczęły się kolejne spotkania i wizyty. Dzieci jeździły na święta do państwa w Trójmieście, państwo szykowali się do przysposobienia. Bardzo się zaprzyjaźnili z rodzeństwem.

Po roku czułych spotkań sąd wydał postanowienie o umieszczeniu dzieci w rodzinie tytułem próby. Niestety, po dwóch tygodniach państwo z Trójmiasta byli niezadowoleni. Karolina zbyt szybko zaczęła testować: grozić państwu, brzydko się odzywać, odmawiać pilnej nauki i spełniania domowych obowiązków. Pani powiedziała: Karolinę oddajemy, Krzysztof ewentualnie może zostać. W związku z zasadą nierozdzielania rodzeństwa oboje wrócili do S. Później Karolina uciekała z placówki, wsiadała w kolejkę i jechała do Trójmiasta. Ale państwo już nie otwierali. Znów próbowała się zabić.

Szefowie PCPR, w jednym z dziesiątek podań o poradę w sprawie specjalistycznej opieki nad dziećmi – tym razem do profesor Ireny Namysłowskiej, konsultanta krajowego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży – wyjaśniali stan na koniec 2008 r.: „O ile Krzyś podejmował skuteczne próby poradzenia sobie z trudną emocjonalnie sytuacją i korzystał z oferowanego mu wsparcia, to stan psychiczny Karoliny mimo opieki psychiatrycznej uległ pogorszeniu”.

W tym czasie mama Karoliny i Krzysia wychodzi z więzienia. Jej proces miał błędy proceduralne; kobieta czeka na następny, a wolny czas wykorzystuje na odnalezienie dzieci i namówienie ich do odwołania obciążających zeznań. Tak doradził matce adwokat, bo sąd niestety nie zadecydował na piśmie, że dzieci nie będą przesłuchiwane w powtórnym procesie. Gdyby się zreflektował, matka by sobie odpuściła.

5
Psychiatryk.
Karolina rozpoczęła wędrówkę po dziecięcych oddziałach psychiatrycznych, chociaż nie jest chora. Nie kwalifikuje się do leczenia zamkniętego, ale system nie ma jej nic do zaoferowania. Szpitale pilnują swoich wytycznych, które nakazują rotację. Siedzi się najwyżej trzy tygodnie. Więc Karolina wraca do domu dziecka, ale po dwóch dniach pobytu zaczynają się kłopoty. Trzeba wzywać pogotowie, sanitariusze muszą obezwładniać 13-letnią dziewczynkę.

Źle się zachowuje również w szkole, więc dom dziecka w S. wysyła ją do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Zespół orzeka, że Karolina ma asymetrię łopatek, koślawość kolan, astygmatyzm nadwzroczny, zez naprzemienny zbieżny, zdolność syntezowania elementów w logiczną całość, słabą koncentrację, męczliwość. Zaznacza, że warto jednak okazywać zrozumienie. Jeśli uda jej się skończyć podstawówkę, będzie potrzebować w gimnazjum kształcenia specjalnego.

Po kolejnej próbie podcięcia żył wychowawcy zaczynają się bać. Trup w domu dziecka ściąga nieprzyjemną uwagę mediów i psuje opinię poważnej placówki. W orzeczeniu wydanym przez szpital psychiatryczny, w którym obecnie mieszka Karolina, można przeczytać, że brak stabilizacji pobytowej, jakiegokolwiek oparcia i możliwości nawiązania relacji z opiekunem nie sprzyja leczeniu traumy.

6
Bezwładność.
Tak więc Karolina krąży od jednego szpitala psychiatrycznego do drugiego, z jednego końca Polski na drugi, a powiat grzecznie płacił rachunki za jej pobyt w domu dziecka (4 tys. zł miesięcznie). Dom dziecka zmęczony jest dziwczynką. W listopadzie 2008 r. za pośrednictwem MOPS wypowiedział dyrektorce umowy na pobyt Karoliny i Krzysztofa. Ze względu na brak możliwości zapewnienia właściwej opieki Karolinie, dzieci muszą się wyprowadzić w ciągu trzech miesięcy. MOPS sugerował znalezienie jakiejś rodziny zastępczej. Przerażeni pracownicy powiatu wynegocjowali jeszcze, żeby zostawić w placówce Krzysia. Karolina w psychiatryku, Krzyś dorasta, przestaje się uczyć.

7
Bezprizorna.
Powiat jest zagubiony, miota się. Nie ma specjalistycznych rodzin zastępczych, które mogłyby zaopiekować się tak zaburzonymi dziećmi. Opinia, którą wystawił dom dziecka, odstrasza. Przyjęcia rodzeństwa odmówiły kolejne powiatowe centra pomocy rodzinie. Jeśli dom dziecka w S. poległ, tłumaczono, polegną i one.

Szefowa PCPR prowadzi szczegółowe notatki z rozmów z instytucjami, które mogłyby przyjąć Karolinę. Więc najpierw telefony do kilkunastu młodzieżowych ośrodków socjoterapeutycznych. Potem do ośrodków katolickich, do domów dziecka, ognisk i ośrodków wychowawczych. Opieka nad Karoliną nie ma być dobrym uczynkiem. Powiat ma systemowe pieniądze, by za nią płacić. Nikt się nie zdecydował.

Światło pojawiło się tylko na początku drogi. Zgodził się dyrektor MOS w Szczecinie. Powiedział: mamy psychologa, ośrodek jest częściowo zamknięty, zdobądźcie skierowanie. Do prośby przychylił się sąd rodzinny. Szefowa PCPR zadzwoniła więc do Ministerstwa Edukacji, któremu podlegają młodzieżowe ośrodki socjoterapeutyczne. Otrzymała reprymendę. Dlaczego próbuje znaleźć miejsce nielegalnie, na własną rękę? Odesłano ją do Centralnego Systemu Kierowania Nieletnich (CSKN) w Warszawie, który samodzielnie podejmuje decyzje, gdzie dziecko powinno być osadzone. Karolina została zgłoszona, system się nie odezwał. Gdyby popełniła przestępstwo, odpowiedź centralnego systemu mogłaby być trochę szybsza. Ale dziewczynka nie weszła w konflikt z prawem. Według niektórych specjalistów to nawet lepiej: w MOS-ie czułaby się jak weteran z Afganistanu w ramach rekonwalescencji umieszczony w obozie dla rekrutów. W końcu po przeanalizowaniu dokumentów Karoliny Szczecin odmówił współpracy. Za ciężki przypadek.

Do tej pory szefowa PCPR wysłała 50 listów z prośbą o pomoc. Urzędnik w biurze rzecznika praw dziecka poradził, by znów wysłać list do CSKN. Po wymianie listów między PCPR, biurem RPD, CSKN i krajowym konsultantem w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży szefowa PCPR wróciła do punktu wyjścia: w CSKN usłyszała, że nie skieruje on Karoliny do żadnego MOS. Niech powiat szuka sobie rodziny zastępczej.

8
Dom.
Napisał szpital. „Dalsza hospitalizacja zrujnuje całkowicie psychikę Karoliny. Chcemy ustalić szczegółowy termin wypisania pacjentki”. Karolina, gdy bierze leki, jest spokojniejsza. Trzy razy w ciągu 5 miesięcy wyprowadzono ją na spacer. Chwali się: czterech miśków (sanitariuszy) musi ją łapać, jak ma odlot. Lekarze dziwią się: dom dziecka nie przysłał dziewczynce żadnych ubrań. Ani osobistych rzeczy. Przywieźli ją w piżamie i tak zostało. Szpital pożycza jej używane ciuchy. Pielęgniarki zamiast podpasek wydzielają kawałki waty. Żaden wychowawca jej nie odwiedził, nie przywieźli brata. Nikt się nie pożegnał. Nieodwiedzane dziecko to śmieć w szpitalnej dziecięcej społeczności.

A Karolina chce do domu dziecka, bo tam mieszka jej brat, jedyna osoba, którą ma. Opiekunowie boją się powiedzieć, że już nie może

Leszek Drozdowski: koordynator Zespołu SonDiR, który wspomaga polskie samorządy w budowie zintegrowanego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną.

Dzieci powinny być razem. Dlatego teraz najlepszym rozwiązaniem jest powrót dziewczynki do domu dziecka - tam jest jej brat i to jest obecnie jedyne miejsce na Ziemi, gdzie mogą być razem. Rozdzielenie rodzeństwa byłoby ostateczną katastrofą. Potem dzieci powinny trafić do perfekcyjnie przygotowanej specjalistycznej rodziny zastępczej, wokół której winien zostać zbudowany system wsparcia. Dziewczynka mieszka na Pomorzu, gdzie działa Pomorskie Centrum Psychotraumatologii, które może pomóc w tej przejściowej fazie i zapewnić dzieciom profesjonalną terapię. Na początek: indywidualne nauczanie lub nauczanie w domu. A potem wiele lat ciężkiej pracy. Jeszcze mają szansę.

Imiona dzieci zostały zmienione.

Więcej na ten temat
Reklama

Czytaj także

null
Ja My Oni

Jak dotować dorosłe dzieci? Pięć przykazań

Pięć przykazań dla rodziców, którzy chcą i mogą wesprzeć dorosłe dzieci (i dla dzieci, które wsparcie przyjmują).

Anna Dąbrowska
03.02.2015
Reklama