W bazie lotniczej Decimomannu na Sardynii zakończyły się pięciodniowe ćwiczenia kilku eskadr izraelskich F-16. Towarzyszyły im dwa Boeingi do tankowania w powietrzu, bo jednym z celów manewrów było trenowanie długich lotów nad nieznanymi, górskimi przestrzeniami. Niemal równocześnie samoloty z gwiazdą Dawida odbyły podobne ćwiczenia w Grecji i w północnej Rumunii. Nie trzeba być wielkim strategiem, aby zrozumieć, że była to symulacja ataku na irańskie instalacje atomowe.
Wcześniej, w nadmorskiej bazie lotniczej Palmachim koło Tel Awiwu, Izraelczycy dokonali próbnego odstrzału rakiety balistycznej Jerycho-3. W przeszłości doświadczenia takie były ściśle tajne. Tym razem zaproszono na miejsce dziennikarzy i fotoreporterów. Jerycho-3, produkt miejscowego przemysłu wojskowego, waży 30 ton i może przenieść trzy rozdzielające się głowice nuklearne na odległość do 7 tys. km. Z Palmachim do Teheranu jest w linii prostej zaledwie 1600 km.
Jakby nie dosyć tego, w aglomeracji telawiwskiej zawyły w tych dniach syreny alarmowe. Jednostki ochrony zaplecza, policja i straż pożarna zmierzyły się z symulowanym atakiem rakietowym na ludność cywilną. W pobliskich miastach Holon i Bat Jam rozdawano mieszkańcom maski przeciwgazowe, a okoliczne szpitale postawiono w stan pogotowia. Prasa poinformowała czytelników, że nadbrzeżne miasta pozostają w zasięgu irańskich konwencjonalnych rakiet typu Szihad, wzorowanych na północnokoreańskiej Taepodong-2, i że Hezbollah, szyicka organizacja w Libanie sterowana z Teheranu przez prezydenta Ahmadineżada, dysponuje dziesiątkami tysięcy rakiet krótkiego i średniego zasięgu, mogących spaść na Galileę i port w Hajfie.
Na ostrzu noża
Władze chcą ostrzec społeczeństwo, że za konflikt z Iranem Izrael będzie musiał zapłacić wysoką cenę. Sondaż opinii publicznej, zamówiony przez dziennik „Ha’aretz”, wskazuje, że mimo wszystkich zagrożeń 51 proc. Izraelczyków popiera plany uderzenia na jedyne w tej chwili państwo, które otwarcie głosi chęć wymazania ich kraju z mapy Bliskiego Wschodu. Dyskusja na ten temat stała się domeną publiczną; wydaje się jednak, że nigdy tak liczni nie mówili tak dużo na temat, o którym wiedzą tak mało.
W sprawozdaniu Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA), sporządzonym w listopadzie na użytek Rady Bezpieczeństwa ONZ, postawiono podjęcie takiej decyzji na ostrzu noża. W jerozolimskiej siedzibie premiera Netanjahu i w telawiwskim wysokościowcu ministerstwa obrony czytano każdą stronę dwa razy. Treść dokumentu zmusza do refleksji: jak długo jeszcze 600 zakupionych w Stanach Zjednoczonych bomb kruszących beton i wybuchających na głębokości 30 m pod ziemią czekać będzie w arsenałach, zanim zostaną zrzucone na ośrodek wzbogacania uranu w irańskim Natanz, na fabrykę ciężkiej wody w Araku i na reaktor w Buszer?
Ostatni raport MAEA podkreśla brak pożądanej współpracy ze strony Iranu i przyznaje, że większość danych zebrano przy pomocy krajów członkowskich, reprezentowanych w wiedeńskim zarządzie Agencji. W paragrafie 58 aneksu, zatytułowanego „Możliwy militarny aspekt irańskiego programu nuklearnego”, czytamy: „Agencja posiada informacje, że Iran przeprowadził praktyczne doświadczenia sprawdzające skuteczność wyrzutni rakiet dalekosiężnych. Ponadto wśród materiałów dostarczonych przez jedno z państw członkowskich znajduje się dokument w języku perskim, odnoszący się bezpośrednio do przygotowań logistycznych niezbędnych przy przeprowadzaniu testów nuklearnych. Istnieje uzasadnione podejrzenie, że prototypy sprzętu niezbędnego do tego rodzaju prób już istnieją, ale władze irańskie odmówiły Agencji dostępu do nich...”.
Wirusem w wirówkę
Mimo ostrożnych sformułowań sprawozdania, po raz pierwszy w swojej wieloletniej działalności Agencja stawia sprawę jasno: pod przykrywką legalnego stosowania energii nuklearnej do celów pokojowych Iran szybko zmierza ku produkcji broni atomowej. Poprzedni dyrektor MAEA Mohammed El Baradei, jeden z kandydatów na prezydenta Egiptu w najbliższych wyborach, publikował mgliste raporty, które nie zaszkodziłyby mu w ewentualnych przyszłych stosunkach z Teheranem. Obecny szef Agencji Yukija Amano zapowiedział, że nie będzie ukrywał prawdy, ponieważ pochodzi z kraju Hiroszimy i Nagasaki. Ale nawet on nie jest w stanie odpowiedzieć na kluczowe pytanie: kiedy ajatollah Ali Chamenei i prezydent Ahmadineżad będą mogli nacisnąć czerwony guzik. Amerykańska CIA oraz izraelski Mosad oceniają, że prawdopodobnie za rok, najwyżej dwa lata. Rosyjski naukowiec Wiaczesław Danilenko, który 5 lat spędził w irańskich laboratoriach, twierdził ostatnio w dzienniku „Washington Post”, że jest to kwestia zaledwie kilku miesięcy.
Jeśli cokolwiek może wydłużyć ten okres, to akcje sabotażowe przypisywane wywiadowi izraelskiemu: wirusy Stuxnet i Dages sparaliżowały na kilka tygodni pracę wirówek w Buszer. W lipcu zginął od kuli, na progu swojego domu w Teheranie, fizyk atomowy dr Darioush Rezaei, członek irańskiej Komisji ds. Energii Jądrowej, a przed niespełna tygodniem w tajemniczym wybuchu na poligonie rakiet balistycznych zginęło 17 oficerów Gwardii Narodowej, wśród nich gen. Hassan Moghaddam.
Nowy Holokaust
Kwestia krótkiego czasu potrzebnego Irańczykom na przejście z fazy doświadczeń w fazę ich praktycznego wykorzystania jest obecnie jedynym tematem, co do którego Waszyngton i Jerozolima są zgodne. Pod wszystkimi innymi względami różnią się diametralnie.
Beniamin Netanjahu i jego minister obrony Ehud Barak postrzegają w nuklearnym Iranie zagrożenie dla dalszego istnienia państwa żydowskiego, a pojęcie „nowy Holocaust” coraz częściej pojawia się w ich retoryce.
Waszyngton ocenia sytuację w znacznie szerszym kontekście. Po kosztownych i niezbyt udanych awanturach wojennych w Afganistanie i w Iraku zbrojne starcie z Iranem położyłoby kres nadziejom Baracka Obamy na następną kadencję w Białym Domu. Wyborcy nie wybaczyliby mu pogłębienia kryzysu budżetowego. W aspekcie globalnym reperkusje mogłyby być bardziej dramatyczne. Nawet jeśli prezydent Ahmadineżad nie jest w stanie zrzucić bomby atomowej na Manhattan, to niewątpliwie może zaminować Zatokę Perską i cieśninę Ormuz – morski szlak, przez który przepływają transporty ropy naftowej i gazu, pokrywające 40 proc. światowego zapotrzebowania. Cena baryłki ropy mogłaby wtedy dojść do 200, a może nawet 400 dol., co musiałoby zmienić oblicze światowej gospodarki. Palec oskarżycielski Europy, Japonii, Rosji i Chin skierowałby się niewątpliwie w stronę Ameryki.
Interes kwitnie
Obawa przed „nieodpowiedzialną polityką Izraela” kierowała Obamą, gdy zdecydował się wysłać do Jerozolimy swego ministra obrony. Prezydent USA nie zapomniał, że w czerwcową niedzielę 1981 r. lotnictwo izraelskie zrównało z ziemią iracki reaktor atomowy Osirak na przedmieściach Bagdadu. Atak przeprowadzono 24 godziny przed uruchomieniem reaktora, a ówczesny premier Menachem Begin nie skonsultował jej z amerykańskim sojusznikiem. 16 lat później, o północy 7 czerwca 2007 r., historia się powtórzyła, gdy izraelskie eskadry F-16 zbombardowały budowę reaktora wznoszonego przez Koreę Północną w Syrii. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej potwierdziła wówczas, że zburzone zostały instalacje do wzbogacania plutonu. Obecnym zadaniem Leona Panetty było upewnienie się, że rząd w Jerozolimie nie wykona żadnych drastycznych kroków bez zgody Waszyngtonu. Ale Netanjahu nabrał wody w usta. Panetta wrócił z pustymi rękami. Ciepłe amerykańsko-izraelskie stosunki zmroził nieprzyjemny chłód.
Barack Obama, w ścisłym porozumieniu z prezydentem Nicolasem Sarkozym, pragnie zapobiec pożodze wojennej na Bliskim i Środkowym Wschodzie przez zaostrzenie sankcji nakładanych na reżim Ahmadineżada. Ale przeszłość wykazała, że dopóki Iran będzie obfitował w ropę, jego mieszkańcy nie zaznają braku pity z masłem, dopóty dziesiątki tysięcy wirówek wzbogacających uran nie przestaną się kręcić.
Badania przeprowadzone w ciągu ostatnich kilku lat wskazują wyraźnie na współpracę wielkich koncernów światowych z irańskim przemysłem cywilnym i wojskowym (POLITYKA 36/10). Luksemburski producent wyrobów stalowych ArcelorMittal sprzedaje płyty pancerne za dziesiątki milionów dolarów zarówno armii Stanów Zjednoczonych, jak i niezidentyfikowanym odbiorcom w Teheranie. Szwedzki Atlas Copco dostarcza Irańczykom sprzęt do budowy podziemnych pomieszczeń za 20 mln dol. rocznie. Niemiecki Bayer, oficjalnie posiadający przedstawicielstwo w Teheranie, sprzedał chemikalia za ponad 400 mln euro. Także Siemens, Bosch i ThyssenKrupp nie zawiesiły współpracy handlowej z Iranem. W takim kontekście obecne starania Ameryki i Francji o zaostrzenie sankcji brzmią jak kiepski dowcip. Poważnie ustosunkowały się do tej inicjatywy jedynie Chiny i Rosja: oba mocarstwa oznajmiły, że sprzeciwiają się wszelkim ograniczeniom handlu z Teheranem. Interesy kwitną: irańskie pieniądze napędzają chińską i rosyjską gospodarkę, a chińskie i rosyjskie produkty napędzają irańskie centryfugi wzbogacające uran.
Izrael nigdy nie miał złudzeń co do skuteczności sankcji. Wszak w okresie najostrzejszego międzynarodowego embarga zbudował potężny reaktor atomowy na pustyni Negew i od lat powiększa rezerwy własnej broni nuklearnej. Zachodnie wywiady oceniają je na 100 do 200 głowic rakietowych, pocisków artyleryjskich oraz bomb, których nośnikami są okręty podwodne. Według ostatnich informacji, dwa takie okręty, zakupione niedawno w Niemczech, kotwiczą teraz w wodach Zatoki Perskiej w rejonie, w którym flotylla niszczycieli irańskiej Gwardii Narodowej odbywa regularne ćwiczenia z ostrą amunicją.
Niebo nad Iranem
W Izraelu kwestia zaatakowania Iranu wywołała ostry spór między politykami a dowództwem armii. Sztab Generalny sprzeciwia się stanowczo rozpętaniu wojny z Iranem bez współudziału Stanów Zjednoczonych. Izraelskie środki masowego przekazu informują, że Beni Ganz, dowódca armii i były attaché wojskowy w Waszyngtonie, wyraża obawę, że atak przy użyciu broni niekonwencjonalnej nie zlikwiduje całkowicie irańskiego potencjału nuklearnego, a dokona spustoszeń wśród ludności cywilnej. „Takiego wyniku wojny świat nigdy by nam nie wybaczył”, twierdzi Ganz. Jego zdaniem, istnieje uzasadniona obawa, że pył radioaktywny rozprzestrzeni się do Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Dubaju i Bahrajnu, krajów postrzegających w państwie żydowskim sojusznika w walce z próbami hegemonii irańskich szyitów w tej części świata. Zagrożone mogą być również kotwiczące w tym regionie jednostki amerykańskiej Piątej Floty.
Perspektywa katastrofy, wobec której Czarnobyl to pestka, wydaje się nie odstraszać polityków z otoczenia premiera. Jeffrey Goldberg, publicysta renomowanego miesięcznika „Atlantic”, twierdzi, że dążenia Beniamina Netanjahu do szybkiej konfrontacji z Iranem nie są manewrem politycznym, mającym uzasadnić zamrożenie rozmów z Palestyńczykami. „Netanjahu – twierdzi Goldberg – odnosi się z całą powagą do słów Ahmadineżada, zapowiadającego zagładę Izraela, i wierzy, że nuklearny Iran odbierze państwu żydowskiemu raison d’ętre [rację bytu] stuletnich wysiłków na rzecz urzeczywistnienia idei syjonistycznej”.
Netanjahu chętnie pokazuje fotografię eskadry izraelskich F-15, zaproszonych przez polskie władze w czerwcu 2003 r. do symbolicznego przelotu nad Auschwitz, i dodaje: to był piękny gest; szkoda tylko, że spóźniliśmy się o 60 lat. W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera nacisk na szybkie podjęcie decyzji: teraz albo nigdy. Pod koniec grudnia niebo nad Iranem pokryje się gęstymi chmurami, uniemożliwiając skuteczne działanie lotnictwa. „Musimy zdążyć przed chmurami”, powiada premier. Pocieszający jest fakt, że jego słowo nie stanowi ostatecznego wyroku.