Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Świat

Kto głosuje na Myszkę Miki?

Amerykańskie prawybory z bliska

Obecny faworyt republikanów Mitt Romney. Obecny faworyt republikanów Mitt Romney. Emmanuel Dunand/AFP / EAST NEWS
Prawybory w stanie New Hampshire, tradycyjny początek długiej kampanii prezydenckiej, są ważnym czujnikiem nastrojów. I przejawem folkloru amerykańskiej demokracji. A oto, jak to wygląda z bliska.
Religijny konserwatysta Rick Santorum.Mike Segar/Reuters/Forum Religijny konserwatysta Rick Santorum.
Do niedawna prowadzący w wyścigu Newt Gingrich.Eric Thayer/Reuters/Forum Do niedawna prowadzący w wyścigu Newt Gingrich.
Ron Paul - bez szans na nominację.Brendan Hoffman/The New York Time/EAST NEWS Ron Paul - bez szans na nominację.
Jon Huntsman - także bez perspektyw na nominację.Jessica Rinaldi/Reuters/Forum Jon Huntsman - także bez perspektyw na nominację.

Na dwa dni przed głosowaniem w stanie New Hampshire (NH) faworyt republikanów Mitt Romney odwiedza miasteczko Exeter. Spotkanie z wyborcami w szkole przy Blue Hawk Drive ma oprawę jak należy – najpierw prezentacja licznej rodziny kandydata (żona Ann, czterej synowie i ich piękne małżonki), rytmiczny rock jako akompaniament, z boku tablica elektroniczna z rzędem zmieniających się cyfr: rosnący dług USA, zawiniony, oczywiście, przez Obamę. Na widowni dobrze ubrani ludzie w średnim i starszym wieku. Romney przemawia na tle olbrzymiej flagi amerykańskiej i ustawionych rzędami wybranych fanów. Mówi, że w odróżnieniu od prezydenta „nie będzie przepraszał” za Amerykę i wygłasza hymn na cześć „amerykańskiej wyjątkowości”. To Europa – wywodzi – stawia na interwencję państwa w gospodarkę i redystrybucję dochodów, no i widać marne tego skutki. „Ja nie wierzę w Europę, wierzę w Amerykę. Kocham Amerykę, kraj wielkich możliwości, jego ludzi i zasady, na których został zbudowany” – mówi. Obama – dodaje – też kocha kraj, ale zasad tych nie rozumie. Sala nagradza mówcę umiarkowaną owacją.

Temperatura podnosi się dopiero wtedy, kiedy do mikrofonu podchodzi gubernator New Jersey Chris Christie, który sam, namawiany przez strategów Partii Republikańskiej (GOP), wahał się, czy kandydować, ale zrezygnował i poparł Romneya. „Panie prezydencie, proszę przestać dzielić naród!” – mówi. Przemawia z oratorską pasją, rozpala widownię. Owacje są dużo silniejsze. Nie ma wątpliwości, kto jest bohaterem wieczoru.

Romney nie wzbudza emocji

Ale – jak uważają jego zwolennicy – ma największe szanse na pokonanie Obamy. A stronnicy pozostałych podkreślają, że jeżeli ich kandydaci nie zdobędą nominacji, poprą kogokolwiek, kogo partia wystawi w wyborach. „Gdyby przeciw Obamie ubiegała się o prezydenturę Myszka Miki, wybrałbym Myszkę Miki” – mówi cieśla z Northwood, NH, Joseph McCaffrey, fan Ricka Santoruma.

W lokalu wyborczym w Bishop O’Neil Youth Center przy Elm Street „selektor” Maurice Pilotte wita głosujących. Jest wśród nich były burmistrz Robert Baines i inni szacowni obywatele miasta. Pilotte, emerytowany nauczyciel francuskiego, pozdrawia wszystkich i wymienia grzeczności. Prawybory prezydenckie to wielkie święto – cały Manchester, nieformalna stolica New Hampshire, jest dumny, że co cztery lata wszystkie media z Ameryki, a nawet z całego świata, przyjeżdżają tu obserwować, kto zostanie liderem wyścigu do nominacji kandydata do Białego Domu.

W tym roku tylko w Partii Republikańskiej, bo demokraci mają praktycznie tylko jednego kandydata. Chociaż na liście demokratycznej, oprócz Obamy, jest ich 14 – w tym Vermin Supreme, z niecodziennym programem przygotowania USA na inwazję zombies i wyasygnowania funduszu na podróże w czasie.

Prawybory w New Hampshire i wcześniejsze o tydzień w Iowa to jedna z osobliwości amerykańskiej polityki. Tradycyjnie organizowane są jako pierwsze w kraju, chociaż coraz częściej kwestionuje się sens tego wyróżnienia. New Hampshire to stan niby bardzo amerykański – jego motto brzmi: „Live Free or Die” (Żyj wolnym albo umrzyj) – ale i mało charakterystyczny dla współczesnej Ameryki. Mniejszości etniczno-rasowe stanowią tam tylko 4 proc. ludności. New Hampshire nie ściąga stanowych podatków od dochodów ani sprzedaży. Przez kryzys przeszedł suchą nogą – bezrobocie nie przekracza 5–6 proc. Może nie przypadkiem wygrywają tu często politycy outsiderzy, jak Pat Buchanan, którzy potem przestają się liczyć.

Tym razem wszystko poszło zgodnie z przewidywaniami – zdecydowanie zwyciężył faworyt republikanów Mitt Romney, były gubernator sąsiedniego Massachusetts. Dzięki wygranej także w Iowa – wprawdzie o włos, różnicą tylko 8 głosów – Romney został pierwszym republikańskim politykiem od 1976 r., który triumfował w obu tych stanach (nie licząc urzędujących prezydentów), co podkreśla popierający go partyjny establishment. W New Hampshire zdobył głosy wszystkich ważniejszych grup elektoratu GOP: prawicowo-populistycznej Tea Party, konserwatystów fiskalnych i „społecznych”, zwolenników hegemonii Ameryki na świecie oraz niezależnych wyborców, którzy w prawyborach w NH też mogą głosować i których głosy mają zadecydować w wyborach prezydenckich.

Przed prawyborami w Karolinie Południowej 21 stycznia Romney wygląda na już niemal pewnego nominata. Nie jest jednak popularny ani powszechnie akceptowany. To małżeństwo nie z miłości, lecz z rozsądku.

 

 

Rywale nie składają broni

Santorum, były senator z Pensylwanii, który w Iowa prawie z nim zremisował, w przeddzień prawyborów przyjeżdża do Derry, 15 mil od Manchester. W taniej restauracji MaryAnn’s Diner chce poznać troski zwykłych mieszkańców miasteczka. Lokal jest pełny, ale więcej w nim dziennikarzy niż konsumentów. Wchodzącego senatora oblega tłum reporterów i las kamer. Santorum z żoną nachyla się nad stolikami, wyciąga dłoń do uścisków, przysiada się do jedzących i nawiązuje rozmowę. Po kilka minut przy każdym stoliku. Dziennikarze wyciągają magnetofony, ale głos kandydata ginie w zgiełku. Złoży więc oświadczenie na zewnątrz lokalu.

„W naszej partii potrzebujemy prawdziwych konserwatystów, jak Reagan, którzy będą silną opozycją dla Obamy” – mówi. Krytykuje politykę ekonomiczną prezydenta, nadmiar regulacji rządowych i plany podniesienia podatków. Santorum zapowiadał też, że nie zezwoli na małżeństwa homoseksualne i postara się zdelegalizować aborcję. Dało mu to sukces w Iowa, ale w New Hampshire religijnych konserwatystów jest mniej i były senator zdobył tylko 9 proc. głosów, ex aequo z innym faworytem prawicy Newtem Gingrichem.

Gingrich, były przewodniczący Izby Reprezentantów, do niedawna lider wyścigu, zabiega w Manchester o głosy Latynosów. W restauracji Don Quijote kandydat wygłasza mowę i oczekuje na pytania. „Ale żadnych mediów, tylko wyborcy” – ostrzega. Zapytany o reformę imigracji, wyjaśnia, że nie chodzi mu o amnestię dla nielegalnych, tylko program legalizacji tych, którzy pracują, płacą podatki i nie popełniają przestępstw. Murzyn ma pretensję o wypowiedzi Newta komentowane jako ataki na biednych i Afroamerykanów. „Demokraci wyrwali to z kontekstu. Mówiłem, że za Obamy więcej ludzi żyje na kartkach żywnościowych niż kiedykolwiek. Ludzi, nie mniejszości” – wyjaśnia. Ktoś pyta o Iran. „Reagan z Janem Pawłem II mieli strategię walki z komunizmem. Trzeba opracować strategię obalenia reżimu irańskiego niemilitarnymi środkami” – odpowiada kandydat. „Czy jest za zniesieniem datków na kampanie wyborcze od korporacji?”. Tu Gingrich odpowiada krótko: „Nie” i nie pozwala kontynuować wątku.

W weekend przedwyborczy popierający Gingricha Super-PAC (PAC to skrót od: Komitet Akcji Politycznej, grupujący sponsorów kampanii) otrzymał 5 mln dol. od swego przyjaciela Sheldona Adelsona, miliardera i właściciela kasyn. Fundusze Newt przeznacza na ofensywę przeciw Romneyowi – wyprodukował półgodzinny film atakujący faworyta. Ale Gingrich i wtórujący mu gubernator Teksasu Rick Perry (który mimo fatalnego wyniku w New Hampshire wciąż liczy na odbicie w Pasie Biblijnym) zdumieli wszystkich. Oczekiwano, że obaj politycy, znani jako konserwatyści, uderzą w osławiony oportunizm Romneya i jego flirt z demokratami podważający jego wiarygodność w oczach prawicowej bazy GOP. Atak nastąpił z lewej flanki – Gingrich i Perry zarzucili byłemu gubernatorowi, że jako szef firmy inwestycyjnej Bain Capital w latach 90. przyczynił się do zwolnienia tysięcy pracowników. Bain Capital przejmowała upadające przedsiębiorstwa i dokonywała tam drastycznych redukcji zatrudnienia, aby stały się rentowne. Gingrich oskarżył Romneya, że zadaje to kłam jego twierdzeniom, że tworzył nowe miejsca pracy – było przeciwnie: wyrzucał ludzi na bruk. Perry nazwał jego działalność „sępim kapitalizmem”.

Obaj kandydaci doszli najwyraźniej do wniosku, że skoro krytyka Romneya jako fałszywego konserwatysty nie skutkuje, trzeba dobrać mu się do skóry tam, gdzie wydaje się najsilniejszy – demaskując kulisy jego sukcesu biznesmena i jego wiarygodność jako polityka umiarkowanego, a więc wybieralnego w wyborach prezydenckich. Niemal wszyscy konserwatywni komentatorzy uznali jednak manewr Gingricha za błąd, który może dużo kosztować GOP i jego samego. Gingrich, były szef Izby Reprezentantów – jak mu się wytyka – nie był dotąd znany jako obrońca biednych i pokrzywdzonych, więc nie powinien się ośmieszać krytyką metod działania współczesnego kapitalizmu. Wiadomo, że celem firm w rodzaju Bain Capital nie jest tworzenie miejsc pracy, lecz maksymalizacja zysku przez tzw. kreatywną destrukcję. A tu doszło do twórczego samozniszczenia Newta – komentują publicyści.

Trudno sobie wyobrazić lepszy prezent dla Obamy – mówi się o taktyce Gingricha. Atak na Romneya z najmniej spodziewanej strony umacnia jego wizerunek jako amerykańskiego patrycjusza niewrażliwego na los biedniejącej middle class i nowego Gordona Gekko (bohatera filmowego głoszącego pochwałę chciwości w znanym filmie „Wall Street”). Antykapitalistyczny manewr Newta kieruje też uwagę opinii publicznej na kwestię rosnących nierówności dochodów w USA i zanikającej klasy średniej, którą demokraci pragną uczynić centralnym tematem kampanii prezydenckiej.

 

 

Pomarańczowa Alternatywa po amerykańsku

Populistyczna taktyka Obamy współgra z nastrojami. Według najnowszych badań Pew Research Center, coraz więcej Amerykanów uważa, że istnieje „silny” lub „bardzo silny” konflikt między biednymi a bogatymi w USA – odsetek przekonanych o tym osób wzrósł o 19 punktów proc. w ciągu ostatnich dwóch lat. Biednych w tym czasie przybyło, rozpiętości materialne wzrosły i pojawił się ruch Occupy Wall Street i jemu podobne. Jego działacze zjawili się także w New Hampshire. Koczowali w namiotach w centrum Manchesteru i pikietowali wszystkie najważniejsze spotkania kandydatów z wyborcami. Ich hasło to „powstrzymać rosnący wpływ pieniędzy” na proces wyborczy. „To nie jest demokracja” – skandowali na wiecu Gingricha.

W dniu głosowania w Manchester działała też amerykańska Pomarańczowa Alternatywa. Grupa młodych ludzi z aktorskim zacięciem występowała przed lokalami wyborczymi w kostiumach „bogaczy” – mężczyźni w futrach i melonikach, kobiety w wieczorowych toaletach. Wznosząc transparent „Multimilionerzy za Mittem”, skandowali: „Wyrzucanie z pracy jest prawem człowieka”. „Od chwili, gdy przestał być gubernatorem, czyli od 5 lat, Mitt nie pracował ani jednego dnia i żył z procentów. No i słusznie, bo celem kapitalizmu jest, aby nie pracować” – powiedział lider grupy. Z planu podatkowego Romneya wynika, że Amerykanie o dochodach powyżej 50 tys. dol. powinni na nim zyskać, a ci poniżej 40 tys. – stracą. Nierówności się powiększą.

Po prawyborach w New Hampshire Romney stąpa pewnym krokiem do zwycięstwa. Ron Paul i Jon Huntsman, którzy zajęli tam drugie i trzecie miejsce, to kandydaci bez perspektyw na nominację. Pierwszy z nich reprezentuje silny, ale mniejszościowy elektorat w GOP, drugi, choćby jako były ambasador Obamy w Pekinie, nie jest do przyjęcia dla prawowiernych republikanów.

Najbliższe prawybory odbędą się na południu – w Karolinie Południowej, na Florydzie i w Arizonie – gdzie Gingrich miałby szansę dogonienia lidera, ale prawdopodobnie ją zaprzepaścił. Do dziwacznego ataku na „sępi kapitalizm” Romneya nie przyłączył się Santorum, który cieszy się zaufaniem religijnej prawicy i ostatnio to on uchodzi za kandydata, który ma jeszcze szanse. Ale trudno sobie wyobrazić, by elity GOP poparły polityka tak radykalnego w sprawach moralno-społecznych.

Vermin Supreme, konkurent Obamy z Partii Demokratycznej, który paradował po Manchester w kapeluszu z gumiaka, w wyborach w 2008 r. zdobył 41 głosów. W tegorocznych prowadzi kampanię razem z działaczami ruchu „99 procent”. Może więc tym razem ma szanse na więcej.

 

Autor jest korespondentem PAP.

Polityka 03.2012 (2842) z dnia 18.01.2012; Świat; s. 38
Oryginalny tytuł tekstu: "Kto głosuje na Myszkę Miki?"
Więcej na ten temat
Reklama

Warte przeczytania

Czytaj także

null
Ja My Oni

Jak dotować dorosłe dzieci? Pięć przykazań

Pięć przykazań dla rodziców, którzy chcą i mogą wesprzeć dorosłe dzieci (i dla dzieci, które wsparcie przyjmują).

Anna Dąbrowska
03.02.2015
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną